Բողոքների մեծ մասը կապված է հավաքների իրավունքի խախտման հետ
Նոյեմբերի 30-ին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (ՄԻԵԴ) հրապարակել է 10 վերջնական որոշում՝ Ադրբեջանից ուղարկված 21 դիմումների վերաբերյալ։ Դիմողների մեծ մասը ընդդիմադիր ակտիվիստներ են, իսկ բողոքների մեծ մասը կապված է հավաքների ազատության իրավունքի խախտման հետ։
Կողմերի բարեկամական պայմանավորվածությունների վերաբերյալ որոշումներ, կառավարության կողմից ներկայացված միակողմանի հայտարարություններ հիմնված.
«Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատ կուսակցությունն ընդդեմ Ադրբեջանի» դատական գործը կապված է Արդարադատության նախարարության կողմից ընդդիմադիր քաղաքական կուսակցության՝ Ադրբեջանի Ժողովրդական ճակատ կուսակցության (APF) գրանցված հիմնադիր փաստաթղթերում կատարված փոփոխությունները գրանցելուց հրաժարվելու հետ։
Գործի հանգամանքների համաձայն՝ 2015 թվականի փետրվարին կուսակցության նախագահ Ալի Քարիմլին զբաղեցրած պաշտոնից ազատել է կուսակցության փոխնախագահ Նուրուլլաևին։ Նույն ամսին Նուրուլլաևը հայտարարեց կուսակցության անդամությունից հեռանալու մասին։ 2015 թվականի սեպտեմբերին կուսակցության համագումարը վերընտրեց Քարիմլին, ով ունի կուսակցությունը ներկայացնելու իրավասություն, որպես նախագահ և հաստատեց նրա գլխավոր ղեկավար մարմինների անդամներին։
Դիմումատուն այդ փոփոխությունների գրանցման համար դիմել է արդարադատության նախարարություն, և նախարարությունը վերադարձրել է գրանցման փաստաթղթերը։ Նա նշեց, որ ստացել է եւս մեկ բողոք՝ նույն բովանդակությամբ։ Ըստ այդ խնդրանքի՝ 2015 թվականի հոկտեմբերին կայացել է կուսակցության հերթական համագումարը, կուսակցության նախագահ է ընտրվել պարոն Նուրուլլաևը, ձևավորվել են ղեկավար մարմինները։
Դիմումատուն հայց է ներկայացրել ընդդեմ արդարադատության նախարարության՝ դատարաններից պահանջելով որոշում կայացնել՝ նախարարությանը պարտադրելով գրանցել 2015 թվականի սեպտեմբերին հրավիրված իրավական համագումարում ընդունված փոփոխությունները։ Դատարանները չեն բավարարել այդ բողոքը։ Դիմումատուն ՄԻԵԴ-ում վիճարկել է Կոնվենցիայի 11-րդ հոդվածի խախտումը, որը վերցվել է իր առնչությամբ 13-րդ և 18-րդ հոդվածների հետ միասին:
ՄԻԵԴ-ը հանել է դիմումը քննվող գործերի ցանկից։
Համապատասխան որոշման մեջ ընդգծվում է, որ դատարանը Կոնվենցիայի 11-րդ, 13-րդ և 18-րդ հոդվածների հիման վրա դիմումատուի բողոքները փոխանցել է կառավարությանը և խնդրել է դիմումատուին ուղարկել իր դիմումը։ Դիմումատուն խնդրել է երկարաձգել ներկայացման ժամկետը և երկարաձգել փորձաշրջանը: Դատարանը նշում է, որ քանի որ դիմումատուն ներկայացում չի ներկայացրել, դա ընդունում է որպես դիմումը շարունակելու չցանկանալը և որոշել է դիմումը հանել քննարկման ենթակա գործերի ցանկից։
«Շամիստան Հազիևն ընդդեմ Ադրբեջանի» դատական գործը կապված էր հավաքների ազատության և արդար դատաքննության իրավունքի խախտման հետ։ Դիմումատուն, ով եղել է հանրային հանդիպման մասնակից, պնդել է, որ վարչական սխալների վերաբերյալ վարույթի ընթացքում ենթարկվել է անօրինական, անհամաչափ միջոցների և դատական անարդարության։
ՄԻԵԴ որոշումը հիմնված է կառավարության կողմից ներկայացված միակողմանի հայտարարության վրա։ Կառավարությունն ընդունել է այդ հայտարարության մեջ ենթադրվող խախտումները։ Որոշման համաձայն՝ կառավարությունը դիմողին կվճարի 2600 եվրո բարոյական վնասի և 250 եվրո դատական ծախսերի համար։
«Ալի Ինսանովն ընդդեմ Ադրբեջանի» դատական գործը վերաբերում է դիմումատուի դեմ քրեական գործ հարուցելուն և նրա նկատմամբ խափանման միջոց ընտրելուն։ Դիմումատուն քաղաքական գործիչ է և առողջապահության նախկին նախարար։ Դեպքերի պահին նա դատապարտվել է մի քանի հանցագործությունների համար և պատիժ էր կրում բանտում (սույն գործի հետ կապված քրեական վարույթը դատարանի «Ինսանովն ընդդեմ Ադրբեջանի» (մարտի 14, թիվ 16133/08) որոշման առարկա է դարձել. , 2013)):
Դիմումատուի պատիժը պետք է ավարտվեր 2016 թվականի հոկտեմբերի 20-ին։ 2016 թվականի օգոստոսի 24-ին դիմումատուն մեղադրվել է ապօրինի թմրամիջոցներ, այդ թվում՝ հոգեմետ նյութեր պարունակող թմրանյութեր ձեռք բերելու և պահելու, ինչպես նաև բանտի աշխատակցին բռնի դիմադրություն ցույց տալու մեջ։ Գարադաղի շրջանային դատարանը 2016 թվականի օգոստոսի 24-ի որոշմամբ դիմումատուին ՔԿՀ-ից տեղափոխել է նախնական կալանքի վայր՝ մինչև 2016 թվականի հոկտեմբերի 20-ը։
2016 թվականի հոկտեմբերի 11-ին Գարադաղի շրջանային դատարանը որոշում է կայացրել դիմումատուին կալանքի տակ պահել մինչև դատաքննությունը, այսինքն՝ մինչև 2017 թվականի հունվարի 11-ը։ Հետագայում դիմումատուի ազատազրկման ժամկետը երկարացվել է եւս երկու ամսով։ Վերաքննիչ դատարանը մերժել է այդ որոշումների դեմ ներկայացված բողոքները։ Հիմնվելով Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի վրա՝ դիմումատուն ՄԻԵԴ-ում պնդեց, որ չկա հիմնավոր կասկածներ, որ ինքը հանցագործություն է կատարել, որ մեղադրանքները շինծու են, և որ չկան բավարար և համապատասխան պատճառներ իր կալանքը շարունակելու համար:
Այս դեպքում, որտեղ երկու դիմում է քննվել, կողմերը ձեռք են բերել բարեկամական համաձայնություն, ըստ պայմանավորվածության՝ դիմողին կվճարվի 6600 եվրո բարոյական վնասի և 1500 եվրո դատական ծախսերի համար։
«Աբգյուլ Սուլեյմանովն ընդդեմ Ադրբեջանի» գործով դիմումատուն 2012 թվականին մեղադրվել է մի շարք հանցագործությունների մեջ և դատապարտվել տասնմեկ տարվա ազատազրկման։ 2014 թվականի նոյեմբերի 20-ին Գերագույն դատարանը անփոփոխ թողեց նրա նկատմամբ կայացված համապատասխան պատիժը։
Դատական գործը վերաբերում է դիմումատուի՝ մահմեդական կրոնական առաջնորդի դեմ քրեական դատավարության ենթադրյալ անարդարությանը: Դիմումատուն նաև պնդեց, որ խախտվել է կրոնի ազատության, արտահայտվելու և հավաքների ազատության իրավունքը՝ խախտելով Կոնվենցիայի 18-րդ հոդվածը:
Այս գործով որոշումը նույնպես հիմնված է կողմերի բարեկամական փոխըմբռնման վրա։ Պայմանագրի համաձայն՝ կառավարությունը դիմողին կվճարի 7000 եվրո, իսկ նրա փաստաբանին՝ 2000 եվրո։
«Մեհմեթ ՉԵԼԻՔ-ը և Ֆաիգ Սեմիհ Բաշօղլուն ընդդեմ Ադրբեջանի» դատական գործը կապված է Թուրքիայի քաղաքացի դիմողների կալանավորման և Թուրքիա նրանց հարկադիր արտաքսման հետ։ Դիմումատուները պնդում էին, որ իրենց կալանավորումը և Թուրքիա փոխադրելը հակասում է Կոնվենցիայի 3-րդ և 5-րդ հոդվածներին, և իրենք հնարավորություն չեն ունեցել արդյունավետ պաշտպանվելու՝ Կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի համաձայն:
ՄԻԵԴ-ն այս դիմումներն անընդունելի է ճանաչել։
«Այն դեպքերում, երբ դիմումատուներին սպառնում է արտաքսում կամ արտահանձնում, նրանք չեն կարող հավակնել, որ իրենք «զոհ» են հանդիսանում ոչ կիրարկվող միջոցառման մեջ: Սույն գործը հիմնված է պատասխանող պետության կողմից դիմողների արտահանձնման վտանգի վրա։ Սակայն քանի որ դիմորդներն ապրում են Վրաստանում և Կանադայում, դա այլևս օրինական պատճառ չի կարող լինել»։նշված է դատարանի որոշման մեջ։
«Նիզամի Աբբասովի և 4 այլ դիմումատուների դեմ ընդդեմ Ադրբեջանի դատական գործում վիճարկվել է հավաքների ազատության և արդար դատաքննության իրավունքի խախտումը։ Դիմումատուները, ովքեր հանրային հավաքների կազմակերպիչներ և մասնակիցներ են, պնդում էին, որ վարչական սխալների վերաբերյալ վարույթի ընթացքում իրենց նկատմամբ կիրառվել են անօրինական, անհամաչափ միջոցներ և դատական անարդարություն։
Կողմերը հաշտության համաձայնության են եկել, այդ համաձայնության հիման վրա որոշման համաձայն՝ դիմումատուներ Ն.Աբբասովին, Էլմեդդին Ահմադովին և Ասիմ Աղաևին շնորհվել է 2600 եվրո բարոյական վնասի փոխհատուցում, 250 եվրո դատական ծախսերի համար (ներկայացուցիչ Թուրալ Հաջիբեյլի), դիմումատուները։ Շեյկ Ալաքբարովին և Ալիգուլու Քահրամանլիին շնորհվել է 2400-ական եվրո բարոյական վնասի փոխհատուցում, դատական ծախսերը՝ 450 եվրո (ներկայացուցիչ Ասաբալի Մուստաֆաև):
Հավաքների ազատության և արդար դատավարության իրավունքի խախտման հետ է կապված նաև «Հասան Հասանլին և ևս 6 դիմողներ ընդդեմ Ադրբեջանի» դատական գործը։ Դիմումատուները, ովքեր հանրային հավաքների կազմակերպիչներ և մասնակիցներ են, պնդում էին, որ վարչական սխալների վերաբերյալ վարույթի ընթացքում իրենց նկատմամբ կիրառվել են անօրինական, անհամաչափ միջոցներ և դատական անարդարություն։
Կողմերի բարեկամական փոխըմբռնման վրա հիմնված որոշման համաձայն՝ Քամրան Ամիրովին, Ինթիգամ Ֆաթուլաևին, Սահիբ Ռուստամլիին, Թոֆիգ Զեյնալլիին, Բալամիրզա Ֆատիևին, Ադիլ Բաբաևին կվճարվի 2500 եվրո բարոյական վնասի և 350 եվրո դատական ծախսերի համար։ Դիմորդներից Հասան Հասանլիին պետք է վճարվի ընդհանուր առմամբ 4150 եվրո։
«Իլհամ Հուսեյնովն ընդդեմ Ադրբեջանի» դատական գործը նույնպես առնչվում էր Կոնվենցիայի 11-րդ և 13-րդ հոդվածների խախտման մեղադրանքներին։
Հաղորդակցության ընթացքում կողմերը բարեկամաբար պայմանավորվել են, որ դիմողին կվճարվի ընդհանուր առմամբ 1750 եվրո բարոյական վնասի և դատական ծախսերի համար։
«Զամին Սալաևի և 3 այլ դիմողների ընդդեմ Ադրբեջանի» գործով ենթադրվում էր հավաքների ազատության իրավունքի խախտում։ Կողմերը պայմանավորվել են բարեկամաբար. Որոշման համաձայն՝ դիմողներ Զ.Սալաևին, Սահլադար Իսղանդերլիին, Մեհդի Նաղիևին, Ջեյհուն Իսլամովին կվճարվի 2500 եվրո բարոյական վնասի և 350 եվրո դատական ծախսերի համար։
«Նազիմ Մամեդովն ընդդեմ Ադրբեջանի» գործով դիմումատու Նազիմ Մամեդովը բնակվում է Գոյգոլ թաղամասում։ Նրա շահերը դատարանում ներկայացնում էր Բաքվում գործող փաստաբան Հ.Հասանովը։ Դատական գործը կապված է առքուվաճառքի միջոցով դիմող հողամասի բռնագրավման հետ՝ համապատասխան սեփականության վկայականով։ Թեև դիմումատուն դիմել է ներպետական դատարաններին սեփականության իրավունքներին միջամտությունը դադարեցնելու և վնասը փոխհատուցելու խնդրանքով, սակայն նրա բողոքներն անհաջող են եղել։ Դիմումատուն պնդում էր, որ ՄԻԵԴ-ում խախտվել է սեփականության իրավունքը։
Դատարանը այս դիմումն անընդունելի է ճանաչել։
