«Համատեղ մոնիտորինգի կենտրոնի նպատակն է գործընթացում Թուրքիայի իմիջ ստեղծել».
Ադրբեջանական կողմը դեռևս պաշտոնական պատասխան չունի Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարության մամուլի քարտուղար Մարիա Զախարովայի՝ Լեռնային Ղարաբաղում ժամանակավորապես տեղակայված խաղաղապահ առաքելության վերաբերյալ հնչեցրած կարծիքներին։
Հուլիսի 20-ին ԱԳ նախարարության ճեպազրույցը ասաց որ Ռուսաստանի խաղաղապահ առաքելության ակտիվությունը Լեռնային Ղարաբաղում գնալով ավելի է պահանջվում տարածաշրջանում շարունակվող լարված իրավիճակի պայմաններում։
Այս մասին Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարությունը՝ Meydan TV-ի հարցմանը «Դեռ հայտարարություն չկա, եթե լինի, կհրապարակեն» նա արձագանքեց.
Մարիա Զախարովան նաեւ նշել է, որ ռուս խաղաղապահները շարունակում են կարեւոր կայունացնող դեր խաղալ Լեռնային Ղարաբաղում։ Վկայակոչելով Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը՝ նա հայտարարել է, որ Անկարան կողմ չէ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հայտարարությանը, որ ռուս խաղաղապահները պետք է լքեն Լեռնային Ղարաբաղը մինչև 2025 թվականը։
Քաղաքական մեկնաբան Ռաուֆ Միրգադիրովը կարծում է, որ Մարիա Զախարովան իրավացի է երկու պատճառով. Meydan TV-ի հետ զրույցում Միրգադիրովն ասում է, որ Անկարը 2020 թվականին ստորագրված եռակողմ հռչակագրի մասնակից չի եղել.
«Այս տեսանկյունից Թուրքիայի համար պահանջներ ներկայացնելու պատճառ չկա։ Զարմանալին այն է, որ թեև ռուսական զորքերը գտնվում են Ադրբեջանի տարածքում, սակայն, ըստ հայտարարության, Հայաստանն իր խոսքն ունի։ Երկրորդ պատճառն այն է, որ եռակողմ հռչակագիրը չի ճանաչվել ՄԱԿ-ի կողմից և չի վավերացվել երեք երկրների խորհրդարանների կողմից։ Ուստի Անկարայի միջամտությունը խնդրին արժանանում է Մոսկվայի գրգռվածությանը»։
Ռաուֆ Միրգադիրովն ընդգծել է, որ Զախարովայի հայտարարությունը ցույց է տալիս, որ Մոսկվան հայտարարել է, որ անհրաժեշտ է երկարաձգել խաղաղապահների ժամկետը.
«Այն նաև կոչ է անում Թուրքիային նստել Աղդամի Համատեղ մոնիտորինգի կենտրոնում: Թուրքիան թեկուզ 2 տարի է, ինչ այնտեղ է, բայց մինչ այժմ լռել է։ Ընդհանուր առմամբ, հայտնի չէ, թե որն է Համատեղ մոնիտորինգի կենտրոնի գործառույթը, քանի որ հրադադարի բոլոր խախտումների մասին հայտարարությունները տարածվում են Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության կողմից։ Փաստորեն, Համատեղ մոնիտորինգի կենտրոնի պարտականությունն է նման իրավիճակների վերաբերյալ հայտարարություններ անելը և իրավիճակը կայունացնելը։ Իմ կարծիքով, Համատեղ մոնիտորինգի կենտրոնը նպատակ ունի այդ գործընթացում ստեղծել Թուրքիայի իմիջ։
«Կողմերից մեկը կարող է խնդրել զորքերի դուրսբերումը հնգամյա ժամկետի ավարտից վեց ամիս առաջ։ Օրինակ՝ Ադրբեջանը բարձրացրել է այս հարցը, իսկ Հայաստանն ու տեղի հայերը, ընդհակառակը, չեն ցանկացել։ Ճիշտ է, տեղի հայությունը կուսակցություն չէ։ Ի՞նչ կլինի հետո։ Այդ հայտարարության մեջ այս հարցի պատասխանը չկա, ոչ էլ ԱԳՆ-ն՝ նախագահի գլխավորությամբ, պարզաբանում է տվել։ Նաեւ տեխնիկական խնդիր կա՝ հայտարարությունը ստորագրվել է նոյեմբերի 9-ին, թե՞ 10-ին։ Նման տեխնիկական նրբերանգը վեճ առաջացրեց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտին, եվրոպական երկրները Հաղթանակի օրը նշում են մայիսի 8-ին, իսկ Ռուսաստանը՝ 1 օր անց։ Այսպիսով, երբ 6 ամիս առաջ Բաքուն բարձրաձայնեց խաղաղապահների դուրսբերման մասին, կառաջանա նոյեմբերի 9-ից, թե՞ 10-ից հաշվարկելու հարցը։ Թեեւ կա տեխնիկական նրբերանգ, սակայն դա կազդի ձեռնարկվելիք քայլի օրինականության վրա։Միրգադիրովը հավելել է.
Նա վերջապես ասաց, որ եթե Բաքուն և Երևանը ցանկանում են դուրս բերել ռուսական զորքերը, ապա մինչև 2025 թվականի սկիզբը պետք է հստակեցնեն երկու հարց.
«Առաջինը երկու պետությունների միջեւ խաղաղության պայմանագրի ստորագրումն է, երկրորդը՝ Ադրբեջանի տարածքում բնակվող հայ համայնքի անվտանգության ու իրավունքների ապահովումը։ Այս երկու հարցերի շուրջ նրանք պետք է համաձայնության գան առանց Մոսկվայի միջնորդության, որպեսզի հնարավոր լինի իրականացնել ռուսական զորքերի դուրսբերումը տարածաշրջանից։ Ճիշտ է, այս ամենի վրա ազդող գործոն կա, դա Ուկրաինայի իրադարձություններն են։
Հակամարտության համառոտ տարեգրություն
Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև ղարաբաղյան հակամարտության սկզբնական փուլը սկսվել է 1988թ.
Ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ժամանակ, որը սկսվեց Ադրբեջանի նկատմամբ Հայաստանի տարածքային հավակնություններով և ավարտվեց 1994 թվականին ստորագրված զինադադարի պայմանագրով, օկուպացվել են Ադրբեջանի Լեռնային Ղարաբաղի շրջանը և հարակից 7 շրջանները։
2020 թվականի սեպտեմբերին Ադրբեջանի և Հայաստանի զինված ուժերի միջև 44-օրյա Երկրորդ Ղարաբաղյան պատերազմի արդյունքում Ադրբեջանը վերականգնել է վերահսկողությունը Ղարաբաղի մի մասի և հարակից 7 շրջանների նկատմամբ։
Ռուս խաղաղապահներ են տեղակայվել Լաչինի միջանցքում և Ղարաբաղի շփման գծում այն բանից հետո, երբ մարտերը դադարեցվել են Ադրբեջանի, Հայաստանի և Ռուսաստանի ղեկավարների կողմից ստորագրված եռակողմ համատեղ հայտարարությամբ։
Ներկա փուլում այդ տարածքում հաճախ է խախտվում հրադադարը, նույնիսկ օրեր տեւող մարտեր են տեղի ունենում։
Արդյունքում երկու կողմերն էլ պարտվում են և միմյանց մեղադրում դրա համար։
