«Ղարաբաղի հաղթանակը որոշիչ դեր խաղաց թուրքական աշխարհում՝ Թյուրքական պետությունների կազմակերպության ճանապարհին»։
«Report» Անկարայի գրասենյակի հաղորդմամբ՝ այս մասին ասել է Թուրքիայի ազգային պաշտպանության համալսարանի ռազմական ֆակուլտետի դեկան, պրոֆեսոր Իբրահիմ Էթհեմ Աթնուրը՝ ելույթ ունենալով թուրքական «Հարյուր տարվա Թուրքիան» գիտաժողովում։ Կենտրոններ Անկարայում.
Պրոֆեսորն ասաց, որ Թուրքիայի հարաբերություններն Ադրբեջանի հետ պետք է հատուկ գնահատել մյուս թյուրքական պետությունների համեմատությամբ, քանի որ այս երկու եղբայրական երկրների դաշինքը շատ դրական է ազդում թյուրքական աշխարհում ընդհանուր հարաբերությունների զարգացման վրա.
«Ղարաբաղյան հաղթանակից հետո անցյալ տարի ստեղծվեց Թուրքիա-Ադրբեջան-Ուզբեկստան Անդրկասպյան տրանսպորտային միջանցքը կամ ընդլայնվեց Ադրբեջան-Թուրքմենստան համագործակցությունը թե՛ տրանսպորտի, թե՛ գազի արտահանման ոլորտում։ Անշուշտ, Թուրքիայի կարևոր աջակցությունը Ադրբեջանին թե՛ զինվորական անձնակազմի պատրաստման, թե՛ այլ ոլորտներում վերածնունդ է ստեղծել Կենտրոնական Ասիայի թուրքական պետություններում։
Ղարաբաղյան հաղթանակից հետո էր, որ Թյուրքական խորհուրդը դարձավ ավելի ամուր դաշինք՝ Թյուրքական պետությունների կազմակերպության անվան տակ։ Այժմ մենք թուրքական զորավարժարաններում պատրաստում ենք Ղազախստանի և Ղրղզստանի սաների։ Ուզբեկները նույնպես կրթություն ստանալու նախաձեռնություններ ունեն։ Բացի այդ, Թուրքմենստանը, Ուզբեկստանը և Ղազախստանն արդեն սկսել են օգտագործել թուրքական արտադրության զենքեր։ Այս ամենը մեր հարաբերությունները դարձնում է դաշինք»։
Իբրահիմ Էթհեմ Աթնուրը նշել է նաև, որ այդ հարաբերությունների պատմությունը սկսվում է 19-րդ դարի վերջից և 20-րդ դարի սկզբից, և Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջև եղբայրական հարաբերությունները, հատկապես այն ժամանակ, հանգեցրել են Ադրբեջանի ձևավորմանն ու տարածմանը։ Թուրքական օջախների և թուրանիզմի գաղափարները.
«Խորհրդային Միության ժամանակ այդ հարաբերությունները դադարեցին, բայց հետագայում նորից սրվեցին։ Սակայն Թուրքիան չկարողացավ բավարար աջակցություն ցուցաբերել Ադրբեջանին Ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ժամանակ։ Ես լավ եմ հիշում այդ ժամանակը։ Դա կապված չէր բուն Թուրքիայի տնտեսական վիճակի հետ, կարծում եմ՝ դա հեռանկարային հարց էր։ Որովհետև, երբ Աթաթուրքը շատ լուրջ աջակցություն ցույց տվեց Ադրբեջանին, իսկ Քազըմ Կարա Բեքիր փաշան՝ Նախիջևանին, Թուրքիան շատ դժվար ժամանակներ էր ապրում։ Այսինքն՝ այս հարաբերությունները պատմություն ունեն»։
Հիշեցնելով, որ Խորհրդային Միության փլուզումից հետո Թուրքիան տնտեսական աջակցություն ցուցաբերեց թյուրքական աշխարհին, պրոֆեսորն ասաց, որ դա էլ ավելի բարելավելու համար անհրաժեշտ է վերացնել թերությունները.
«Խորհրդային Միության փլուզումից հետո Թուրքիան որոշակի միջոցներ է հատկացրել Ադրբեջանին եւ Կենտրոնական Ասիային, բայց այդ միջոցները ի՞նչ նպատակներով են ծախսվել։ Ցավոք, այն վերահսկողության տակ չի եղել։ Օրինակ՝ վարկեր են տրվել բանկերի միջոցով, երբ Թուրքիայի բյուջեն մեծ չէր։ Թուրքիայի արտերկրում գտնվող թուրքերի և Աքրաբա համայնքների հետ գործերի գլխավոր տնօրինությունը (YTB) կրթաթոշակներ է տրամադրում թյուրքական աշխարհի բազմաթիվ ուսանողների: Սա շատ լավ բան է։
Բայց նման գործունեությունը կարող է ավելի ընդլայնվել: Յունուս Ամրե ինստիտուտը շատ կարևոր ծառայություններ ունի այս աշխարհագրության մեջ։ Արդիական են նաև մեր համատեղ գործունեության հարցերը այբուբենի, կրթության, ռազմական, իրավաբանության և այլ ոլորտներում։ Կարևոր է նաև վերահսկողության տակ պահել այս հարցերը, որպեսզի լինեն բոլորովին անթերի գործողություններ, և նախկինում ապրած թերությունները նորից չապրվեն։ Այս առումով մենք դրական ակնկալիքներ ունենք Թուրքիա-Ադրբեջան համալսարանից։ Զանգեզուրի միջանցքի բացումը շատ կարևոր ներդրում կլինի թյուրքական աշխարհի համար»։
Աղբյուր.Հաշվետվություն
