Ղարաբաղի նկատմամբ վերահսկողություն ձեռք բերելը գաղտնի գործարքի արդյունք էր։ -Արևմտյան փորձագետ

«Նախիջեւանի հետ տրանսպորտային տարանցումը ռուսական վերահսկողության վերաբերյալ Ադրբեջանի խնդրանքը ենթադրությունների տեղիք է տվել, որ դա ակնհայտորեն ինչ-որ գաղտնի գործարքի մաս է»:

Դա արել է Հարավային Կովկասի հայտնի փորձագետ, Լոնդոնում գործող Chatham House վերլուծական կենտրոնի Ռուսաստան և Եվրասիա ծրագրի հետազոտող։ Լոուրենս Բրոերս (Լոուրենս Բրոերս) «Ազատություն» ռադիոկայանի հայկական ծառայությանը տված հարցազրույցում ասաց.

Փորձագետը կարծում է, որ Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև տրանսպորտային տարանցման նկատմամբ Մոսկվայի վերահսկողության վերաբերյալ Բաքվի խնդրանքը կարող է կապված լինել անցյալ սեպտեմբերին Ղարաբաղում նրա գործողության հետ։

Սեպտեմբերի 19-20-ի գործողության արդյունքում Ադրբեջանը կարողացավ լիովին վերահսկել Ղարաբաղը.

«Անցյալ սեպտեմբերին Ադրբեջանի հարձակումը Լեռնային Ղարաբաղի վրա և այն, ինչ տեղի ունեցավ դրանից հետո, բազմաթիվ քննարկումներ առաջացրեց, թե ինչու Ռուսաստանը մի կողմ կանգնեց և թույլ տվեց, որ դրանք տեղի ունենան: «Այժմ Ադրբեջանի ղեկավարության՝ Ռուսաստանին տրանզիտային երթուղու վրա լինելու կոչը ակնհայտորեն հանգեցնում է ենթադրությունների, որ դա ինչ-որ գաղտնի գործարքի մաս է»:

Փորձագետն ասում է, որ եռակողմ հրադադարի հռչակագրի գրեթե բոլոր կետերը, որով ավարտվեց 44-օրյա պատերազմը, այժմ խախտվել են, բայց չնայած դրան, այս փաստաթղթին դեռ հաճախ են հիշատակում.

«Կարծում եմ, որ այստեղ հիմնական խնդիրը «Զանգազուրի միջանցք» կոչվող տարանցումն է և Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի ներկայության ու ազդեցության գործիքների պահպանումը։

Տարածաշրջանում թուլացել են արևմտյան արժեքները…

Ըստ Բրոերսի, եռակողմ հռչակագիրը կամ տարածաշրջանային հաղորդակցությունների բացման համաձայնագիրը նախատեսված էր տարածաշրջանում Ռուսաստանի ազդեցությունը պահպանելու համար.

«Այս հարցում անվտանգության մեծ զգացում կա։ Այն մտահղացվել, մեկնաբանվել և ծրագրվել է անվտանգության այնպիսի լայն համատեքստում, որ Ռուսաստանին տալիս է հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների վերահսկողի դերը։ Սա կայուն խաղաղության բանաձեւ չէ։ Հայաստանն ու Ադրբեջանը պետք է կարողանան իրենց հարաբերությունները կառավարել առանց արտաքին դերակատարների»։

Պատասխանելով հարցին, թե «կարո՞ղ է Հայաստանը «բոլշևիկյան Ռուսաստանի» քողի տակ վերաօկուպացվել Ռուսաստանի կողմից», Լոուրենսն ասել է.

«Ես կասեի, որ Հայաստանն այսօր գտնվում է աշխարհաքաղաքական մի իրավիճակում, որը մեծ իմաստով կարելի է անվանել վախեցնող անորոշություն։ Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ նրա սահմանները դեռ փակ են։ Հայաստանը շատ նեղ սահման ունի Իրանի հետ. Իրանը Հայաստանի գործընկերն է՝ բավականին սահմանափակ հնարավորություններով։ Վրաստանի հետ հարաբերություններ կան, բայց այդ հարաբերությունները մեծապես կախված են Ադրբեջան-Վրաստան-Թուրքիա հարաբերություններից։

Փորձագետը նշեց, որ 2020 թվականի պատերազմի արդյունքում Թուրքիան վերադարձել է Հարավային Կովկաս՝ որպես տարածաշրջանային տերություն, սակայն տարածաշրջանում թուլացել են արևմտյան արժեքների, լիբերալ ժողովրդավարության և դրա ինստիտուտների, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի և ԵԱՀԿ-ի նման ինստիտուտները։ .

Ինչո՞ւ է Ռուսաստանը տեսնում Ադրբեջանին որպես ամենատրամաբանական գործընկերոջ։

Բրոերսը կարծում է, որ Ռուսաստանը, որը խաղաղապահներ է ուղարկել տարածաշրջան և մենաշնորհել է բանակցային գործընթացը, նույնպես դուրս է մնացել։

Փորձագետն ասաց, որ Ռուսաստանի քաղաքականությունը Հայաստանում տարբերվում է Ուկրաինայի, Մերձդնեստրի և Մոլդովայի քաղաքականությունից։ Ռուսաստանը չի ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը, ինչպես Վրաստանում ճանաչել է Աբխազիայի անկախությունը, և երբևէ նման մտադրություն չի ունեցել Ղարաբաղի առնչությամբ.

«Շատ տեսանկյուններից Ադրբեջանը Ռուսաստանի ամենատրամաբանական գործընկերն է։ Իհարկե, այն ավելի մեծ է, քան Հայաստանը, ուղիղ սահման ունի Ռուսաստանի հետ, աշխարհաքաղաքական ու աշխարհաաշխարհագրական կապող հիմնական կետն է Իրանի ու Հարավային Ասիայի հետ։ Եվ, իհարկե, այն (Ադրբեջանը-խմբ.) ավելի կայուն է ռեժիմի շարունակականության և օրենսդրական նախապատվությունների առումով»:

Բրոերսի կարծիքով, սակայն, սա նաև վկայում է ռուսական ազդեցության կտրուկ անկման մասին: Սակայն փորձագետը կարծում է, որ Ռուսաստանը, ի տարբերություն Արևմուտքի, կարող է կառավարել այս անկումը։

Գործընկերները, որոնց Հայաստանը փնտրում է, հեռու են

Փորձագետն ասում է, որ հասկանում է արտաքին հարաբերությունների դիվերսիֆիկացմանն ուղղված Հայաստանի ջանքերը։

Այնուամենայնիվ, Բրոերսը հավելեց, որ գործընկերների մեծ մասը, որոնց հետ Հայաստանը փորձում է կապ հաստատել, հեռու են տարածաշրջանից.

«Եթե չեմ սխալվում, անցյալ տարվա նոյեմբերի 13-ին Միացյալ Թագավորության եւ Հայաստանի միջեւ ռազմավարական երկխոսություն է եղել։ Խոսեցին վարչարարության և առևտրի մասին։ Նշվեց նաեւ պաշտպանության ոլորտը. Բայց պետք է նայել, թե ինչ է քննարկվում այս ոլորտում։ Մենք խոսեցինք առաջնորդների վերապատրաստման, անգլերեն լեզվի ուսուցման, ականների և ականազերծման և խաղաղապահ գործողությունների մասին: Հետեւաբար, այստեղ կարող է ամենեւին էլ հարձակողական կարողության բարձրացման խնդիր չլինել»։

Բրոերսն ասել է, որ ԱՄՆ-ի շահերն այս տարածաշրջանում ոչ թե բուն տարածաշրջանում են, այլ նրա հարևան տարածքներում։

Ազատության ռադիո