18 տարի շարունակ աշխարհում գլոբալ ազատությունները շարունակաբար նվազում են։ 2023 թվականին քաղաքական իրավունքների և քաղաքացիական ազատությունների վիճակը վատթարացել է 52 երկրներում, որտեղ ապրում է աշխարհի բնակչության մեկ հինգերորդը։ Այս մասին ասվում է «Freedom House» իրավապաշտպան կազմակերպության՝ փետրվարի 29-ին հրապարակված զեկույցում։ Զեկույցի համաձայն՝ անկումները այնքան լայնածավալ ու խիստ են եղել, որ դրանք գերազանցել են 21 երկրներում բարելավումները։
Հաշվետվություն «Համաշխարհային ազատություն 2024. թերի ընտրությունների և զինված բախումների աճող վնասը» կոչվում է Ընտրությունների մանիպուլյացիաները, պատերազմները, հարձակումները բազմակարծության վրա աշխարհում ազատությունների անկման հիմնական պատճառներն են։ Ներկայում հաղորդվում է, որ աշխարհի բնակչության մոտ 38 տոկոսն ապրում է ոչ ազատ երկրներում, 42 տոկոսը՝ մասամբ ազատ, և միայն 20 տոկոսը՝ ազատ երկրներում։
Ղարաբաղը նշվում է առանձին
Ադրբեջանը կրկին հայտնվել է «ոչ ազատ երկրների» շարքում։ Նախորդ զեկույցներում «Freedom House»-ի կողմից Ղարաբաղի տարածաշրջանը որպես առանձին տարածք գնահատելը քննադատությունների տեղիք է տվել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության համատեքստում։ Այս անգամ կազմակերպությունը Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը «մասամբ ազատից» փոխել է «ոչ ազատի»։ Որպես պատճառ բերվել է Ադրբեջանի կողմից տարածքի շրջափակումը, ռազմական հարձակման հետևանքով տեղական քաղաքական, իրավական և քաղաքացիական ինստիտուտների ազատումը, խաղաղ բնակչության գրեթե ամբողջական հեռանալը։
Բաքուն տեղեկացնում է, որ «Լեռնային Ղարաբաղ» կոչվող վարչական միավորն այլեւս գոյություն չունի։ Անցյալ տարվա սեպտեմբերին պաշտոնապես «հակաահաբեկչական միջոցառումներ» կոչվող մեկօրյա գործողության արդյունքում վերականգնվեց վերահսկողությունը Ղարաբաղի նկատմամբ։ Տարածաշրջանի անջատողական վարչակարգն ազատ է արձակվել, նրա առաջնորդները կալանավորվել և բերվել են Բաքու։ 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմից հետո Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագիր չստորագրվեց, և ներկայումս բանակցություններ են ընթանում։ Ադրբեջանը հերքում է այն պնդումները, թե Ղարաբաղի հայերը ենթարկվում են էթնիկ զտումների և ընդգծում է, որ հայ բնակչությանը վերաինտեգրման ծրագիր է առաջարկվել։
«Ճնշումը մեծացել է».
«Freedom House»-ը նշում է, որ վերջին տարիներին Ադրբեջանում ակտիվացել են կրոնական խտրականությունն ու ճնշումը անկախ լրատվամիջոցների ու քաղաքացիական հասարակության վրա։ Զեկույցում ասվում է, որ Ղարաբաղի նկատմամբ վերահսկողության վերականգնումը մեծացրել է նախագահ Իլհամ Ալիևի ժողովրդականությունը երկրում և մեծացրել Հայաստանի վրա լայնամասշտաբ հարձակման մտավախությունները։
Սակայն Ադրբեջանի իշխանությունները մինչ այժմ հերքել են նմանատիպ մեղադրանքները և ասել, որ չեն պատրաստվում հարձակվել Հայաստանի վրա։
Իշխանությունները չեն ընդունում երկրում մարդու իրավունքների խախտումների վերաբերյալ քննադատությունները՝ այդ քննադատությունները հնչեցրած միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությանը անվանելով «կողմնակալ» և «հայամետ»։
Սակայն վերջին ամիսներին Ադրբեջանում առնվազն 10 մարդ է ձերբակալվել, այդ թվում՝ լրագրողներ և ակտիվիստներ։ AbzasMedia-ի աշխատակիցները, որոնք հետաքննում են կառավարությունում կոռուպցիան, մեղադրվում են մաքսանենգության մեջ։ Լրագրողները իրենց ձերբակալությունները կապում են իրենց մասնագիտական գործունեության հետ։
Freedom House-ի զեկույցում նաև ընդգծվում է, որ զինված հակամարտությունները և ավտորիտար ագրեսիայի սպառնալիքները աշխարհը դարձրել են պակաս անվտանգ և ավելի քիչ ժողովրդավարական։ Կրեմլի կողմից Ուկրաինայի լայնածավալ օկուպացիան այժմ երկրորդ տարին է և խաթարել է մարդու իրավունքները օկուպացված տարածքներում, ինչպես նաև ուժեղացրել է բռնաճնշումները հենց Ռուսաստանում:
Ադրբեջանի հարևաններից Հայաստանն ու Վրաստանը համարվում են «մասամբ ազատ», Ռուսաստանը, Թուրքիան և Իրանը` «անազատ»։
Ազատության ռադիո
