ՀԱՄԱՍ-ի հետ հակամարտությունից վեց ամիս անց Իսրայելը բախվում է միջազգային աջակցության նվազմանը, ինչը կտրուկ հակադրվում է հակամարտության սկզբում ստացած նախնական աջակցությանը:
Հոկտեմբերի 7-ին ՀԱՄԱՍ-ի հարձակման հետևանքով զոհվեց մոտ 1200 իսրայելցի և ավելի քան 250 պատանդ վերցրեց՝ ցնցելով Իսրայելն ու աշխարհը: ՀԱՄԱՍ-ը հարձակման ժամանակ ավելի քան 250 պատանդ է վերցրել. Նրանցից 123-ն արդեն ազատ են արձակվել։
Իսրայելի հետ գլոբալ համերաշխությունը, որն ընդգծվեց նախագահ Ջո Բայդենի այցով, այժմ վերածվել է քննադատության:
Ի պատասխան ՀԱՄԱՍ-ի հարձակմանը Իսրայելը զգալի ռազմական գործողություն է սկսել, օդային և ծովային հարվածներ հասցրեց Գազայի հատվածին և հարյուր հազարավոր ցամաքային զորքեր տեղակայեց այդ տարածքում։ Գազայի Առողջապահության նախարարությունը, որը ղեկավարում է ՀԱՄԱՍ-ը, ասում է, որ պատերազմի սկսվելուց ի վեր Իսրայելի գործողությունները Գազայում հանգեցրել են մոտավորապես 32,000 մահվան և 75,000 վիրավորների:
Իսրայելը պնդում է, որ զոհվածների առնվազն կեսը ՀԱՄԱՍ-ի ահաբեկիչներ են, մինչդեռ ՀԱՄԱՍ-ը չի հայտնում իր սպանված անդամների թիվը։ ՄԱԿ-ը Գազայի ավելի քան 1,7 միլիոն բնակիչներին դասում է ներքին տեղահանվածների շարքը, իսկ ավելի քան 70,000 բնակելի շենքեր ավերվել են։ Այլ միջազգային կազմակերպություններ նախազգուշացրել են հումանիտար աղետի և մոտալուտ սովի մասին:
Իսրայելի դեմ մեղադրանքները շարունակում են մեծանալ, քանի որ նա կանգնած է Արդարադատության միջազգային դատարանում Գազայի հատվածում պաղեստինցիների դեմ ենթադրյալ ցեղասպանության համար:
Բացի այդ, մի քանի երկրներ հայտարարել են, որ դադարեցնում են զենքի արտահանումը Իսրայել, իսկ Վաշինգտոնն ու Երուսաղեմը շատ բացահայտ վիճել են Գազայում Իսրայելի ռազմական ռազմավարության շուրջ: Միևնույն ժամանակ, Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը նախազգուշացրել է Իսրայելին ռազմական հանցագործություններ կատարելուց առաջ Գազայի հարավային Ռաֆահ քաղաքում հնարավոր գործողության համար, որտեղ ապաստան են գտել բազմաթիվ տեղահանված պաղեստինցիներ:
Հոկտեմբերի 7-ին հարձակման ենթարկված Իսրայելի նախնական պատկերները արագորեն իրենց տեղը զիջեցին պաղեստինցիների տառապանքների պատկերներին: Որքան երկար է պատերազմը, այնքան Իսրայելի լեգիտիմությունը նվազում է: Աշխարհի մայրաքաղաքներում հակաիսրայելական ցույցեր են անցկացվել՝ ազդելով կառավարությունների վրա։ Իսրայելի հրաժարումը Գազայի ապագան քննարկելուց՝ միաժամանակ մերժելով միջազգային հանրության կողմից առաջարկվող ցանկացած լուծում, այն դարձրել է ոչ հանրաճանաչ:
Իսրայելը միայն դեմ առ դեմ չէ ՀԱՄԱՍ-ը Գազայում. Այն գտնվում է լիբանանյան «Հեզբոլլահ» ահաբեկչական կազմակերպության մշտական գնդակոծության տակ, ինչպես նաև թիրախ է դարձել Եմենում տեղակայված Հութի ապստամբների հրթիռների թիրախում: Բացի այդ, Իսրայելի հյուսիսում գտնվող մյուս հարեւաններից մեկը՝ Սիրիան, ծառայում է որպես հիմնական ուղի Իրանից զենքի առաքման համար այնպիսի կազմակերպությունների, ինչպիսին է Հեզբոլլահը:
«Դուք ունեք ազգային անվտանգության նման բարդ ճգնաժամ, և դա, հավանաբար, ամենաբարդ ճգնաժամերից մեկն է, որին երբևէ բախվել է Իսրայելը», – ասել է դեսպանի նախկին փոխտնօրեն Ջերեմի Իսախարոֆը (վեր.): գեներալ և Իսրայելի արտաքին գործերի նախարարության բազմակողմ տնօրինության ղեկավար և Գերմանիայում Իսրայելի նախկին դեսպանը։
«Կարևոր է նաև հասկանալ, որ թեև նախկինում Իսրայելը կարողանում էր լուծել այս տարբեր ասպեկտները՝ պաղեստինյան հարցից հարաբերականորեն կտրված լինելով, այժմ Պաղեստինի հարցը դարձել է Իսրայելի բազմաթիվ ճակատների հետ վարվելու կարևոր մասը, հատկապես դրանից խուսափելու առումով։ . Լարվածություն ԱՄՆ-ի և հարևան արաբական երկրների հետ»,- հավելել է Իսախարոֆը։
Վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում պաղեստինյան հարցը մեծ մասամբ մի կողմ է դրվել բազմաթիվ պատճառներով: Մինչ այդ Պաղեստինի հարցը միավորել էր արաբական երկրներին ընդդեմ Իսրայելի և մշտապես հայտնվել էր գլխավոր լուրերում։ Վերջին տարիներին, սակայն, այդ ուշադրությունը փոխվել է՝ թույլ տալով կարգավորել հարաբերությունները Իսրայելի և արաբական մի շարք երկրների միջև, ի լրումն այն խաղաղության, որն Իսրայելն արդեն իսկ կնքել է Եգիպտոսի և Հորդանանի հետ:
Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն՝ երկրի ամենաերկար պաշտոնավարած վարչապետը, զարգացրեց այս շեղումը: Դեմ լինելով պաղեստինյան պետության ստեղծմանը, նա օգտագործեց Արաբական Միացյալ Էմիրությունների և այլ երկրների հետ վերջերս կնքված խաղաղության պայմանագիրը որպես ապացույց իր համոզմունքի, որ իսրայելցիների և պաղեստինցիների միջև ստատուս քվոն կայուն է:
Հոկտեմբերի 7-ի իրականությունը հակառակն ապացուցեց՝ պաղեստինյան հարցը վերադարձնելով համաշխարհային վերնագրերին և ամիսներ շարունակ գերիշխելով միջազգային օրակարգում։
Բար-Իլան համալսարանի հաղորդակցության դպրոցի դոկտ. Շայ Աթիասը կարծում է, որ Իսրայելի միջազգային իրավիճակը հասկանալու բանալին ԱՄՆ-ի հետ նրա հարաբերություններին նայելն է:
Բեգին-Սադատ ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի ավագ գիտաշխատող Աթիասը The Media Line-ին ասել է, որ «ամերիկացիների երիտասարդ սերունդները չեն հասկանում Իսրայելին Ամերիկայի կույր աջակցության պատմությունը»: «Դա սկսվել է հոկտեմբերի 7-ից շատ առաջ».
Իսրայելի գլոբալ ընկալման փոփոխությունը Գազայի ճգնաժամի պայմաններում
Քանի որ Միացյալ Նահանգները աճող դժգոհություն է հայտնում Իսրայելի քաղաքականության նկատմամբ, մնացած աշխարհը հետևում է այդ օրինակին: Իսրայելի համար ձեռնտու չէ շարունակել զանգվածային սպանդ տեսնել Գազայում։ Աճող զոհերը և հիվանդանոցների նախազգուշացումները չեն կարողանում օգնել բազմաթիվ վիրավորներին:
«Տարիներ շարունակ Իսրայելը չի կարողացել շփվել երիտասարդ սերունդների հետ ազատական դիսկուրսի առումով»,- ասել է Աթիասը։ «Սակայն մենք երկար տարիների աճող հիասթափությունից հետո ենք պաղեստինյան հարցում առաջընթացի կամ Իսրայելի նախաձեռնության հետ կապված: Իսրայելն այժմ վճարում է դրա գինը»:
Այն տեսակետը, որ պաղեստինա-իսրայելական ստատուս-քվոն անկայուն է, արտահայտվել է բազմաթիվ միջազգային առաջնորդների կողմից տարիների ընթացքում և Իսրայելի ներսում, հիմնականում ձախակողմյան դիվային տարրերի կողմից: Բայց այդ ձայները մի կողմ են թողնվել, քանի որ Իսրայելը մշտապես ավելի ու ավելի է թեքվել դեպի աջ: Երբ ներկայիս պատերազմը սկսվեց ՀԱՄԱՍ-ի հարձակմամբ, սկզբնական արձագանքը Իսրայելին աջակցելն էր, սակայն իրավիճակը շուտով փոխվեց:
«Իսրայելը շատ արագ անցավ միջազգային աջակցությունից և համերաշխությունից դեպի այն հարցերը, թե ինչ է նա իրականում ուզում», – ասում է Միքայել Հարարին՝ Իսրայելի արտաքին քաղաքականության տարածաշրջանային ինստիտուտի Mitvim-ի նախկին ավագ դիվանագետ և քաղաքականության հարցերով փորձագետ: «Մինչ կառավարությունները հասկանում են Համասին արմատախիլ անելու Իսրայելի անհրաժեշտությունը, նրանք մտածում են՝ կարո՞ղ է Իսրայելը դա անել, և որ ավելի կարևոր է, թե ինչ է լինելու հետո: Իսրայելն այս պատասխանները չի տալիս»։
Ըստ Հարարիի, դա այն է, ինչ Իսրայելը հեշտությամբ կարող է անել՝ համաձայնելով սկզբունքներին, որոնք նրան ավելի մոտ կթվա հակամարտության կարգավորմանը:
«Միջազգային հանրությունը ցանկանում է պատասխանել անհնարին իրավիճակին»,- ասել է նա։ «Իսրայելը պետք է փոխի իր ընթացքը և պարզ դարձնի, որ մարդասիրական օգնությունը մտադիր չէ մնալ Գազայում կամ դուրս մղել պաղեստինցիներին՝ նշելով, թե դա ինչ է նշանակում ՀԱՄԱՍ-ի ապագայի համար և ով է կառավարելու Գազան հաջորդը»:
«Առանց դրա Իսրայելը շարունակում է ընկալվել որպես ինքն իրեն արմատավորող և ցանկացած լուծում մերժող»,- ասել է Հարարին։ «Սակայն Իսրայելի հետ կապված հիմնական խնդիրն այն է, որ նա լիովին անտարբեր է թվում և ոչ մի կարեկցանք չունի նրանց նկատմամբ։ Հումանիտար իրավիճակ Գազայում»:
Իսրայելի Ժողովրդավարության ինստիտուտի կողմից վերջերս անցկացված հարցման արդյունքում հրեա իսրայելցիների 80%-ը կարծում է, որ Գազայում խաղաղ բնակիչների տառապանքը պետք է քիչ կամ ընդհանրապես հաշվի չառնվի՝ մարտերի հաջորդ փուլերը պլանավորելիս: Սա Իսրայելի ղեկավարությանը դժվար դրության մեջ է դնում. այն բախվում է մի կողմից ներքին հասարակական կարծիքին և այն, ինչ ոմանք անվանում են քաղաքական ցունամի միջազգային հարթակում, որը սպառնում է էլ ավելի մեկուսացնել Իսրայելին:
«Եթե նյութական փոփոխություն չլինի, ամեն ինչ կվատթարանա, և դոմինոյի էֆեկտ կլինի»,- ասել է Հարարին։ Իսրայելի և ԱՄՆ-ի միջև առկա ճգնաժամը կազդի մյուս երկրների վրա, որոնք կհետևեն օրինակին»:
Իսրայելի արշավը Գազայում հակամարտություն է ստեղծել Վաշինգտոնի և Երուսաղեմի միջև։ Ընդամենը այս շաբաթ ԱՄՆ-ին չհաջողվեց վետո դնել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևի վրա, որը կոչ էր անում անհապաղ զինադադար հաստատել Գազայում: Ի պատասխան՝ Նեթանյահուն չեղարկել է իսրայելական պատվիրակության այցը ԱՄՆ՝ Սպիտակ տան հետ ռազմական ծրագրերը քննարկելու նպատակով։ Նեթանյահուն, ըստ երևույթին, որոշել է պատվիրակություն ուղարկել Բայդենի վարչակազմին հանգստացնելու և Իսրայելին իր հիմնական դաշնակցի հետ հետագա հակամարտությունից փրկելու համար:
Քաղաքականության և ռազմավարության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Իսախարոֆը հավելեց, որ «նման ժամանակներում Իսրայելը պետք է հստակեցնի տեսլականը, թե ուր է ուզում գնալ»: «Տարածաշրջանային սպառնալիքների սպեկտրը ոչ միայն ազդում է Իսրայելի վրա, այլեւ սպառնում է տարածաշրջանի մի շարք տարբեր երկրների։ Նման տեսլականը պետք է օգտագործվի Իսրայելի դաշնակիցներին ուժեղացնելու համար, որպեսզի հասկանան, որ Իսրայելի համակրանքն ու համերաշխությունը պատերազմի սկզբում այժմ պետք է էլ ավելի ամրապնդվի»:
Գազայի մասով Իսրայելի ծրագրերը քննարկելու Նեթանյահուի անկարողությունը բխում է նաև նրա քաղաքական դիրքորոշումից: Հարցումներում գնալով ավելի անհավանական դառնալով՝ նա գլխավորում է ծայրահեղ աջ կոալիցիան, որը մերժում է Պաղեստինի պետականության կամ Պաղեստինի ինքնավարության ցանկացած պատկերացում՝ որպես Գազայում ՀԱՄԱՍ-ի հնարավոր ժառանգորդ: Նեթանյահուի կողմից ցանկացած զիջում կարող է լինել նրա քաղաքական գոյատևման գնով:
«Ղեկավարությունը պետք է համարձակ որոշումներ կայացնի և չեղյալ համարի բոլոր որոշումները՝ ելնելով քաղաքական և անձնական նկատառումներից»,- ասել է Իսախարոֆը։ «Ազգային շահերը առաջին տեղում դնելու ժամանակն է».
