Իսրայելի Բերշեբա քաղաքի մոտ գտնվող Էշել բանտի ուսանողների ոչ սովորական դասը վերջերս ավարտեց անսովոր կրթական ճանապարհորդություն: Անցյալ շաբաթ 13 բանտարկյալներից բաղկացած խումբն ավարտեց հիմնարկեքի արարողությունը Հոլոքոստի կրթություն նախագիծ, ի տարբերություն որևէ ավանդական ակադեմիական միջավայրի: Սրանք սովորական ուսանողներ չէին. նրանք բանտարկյալներ էին, ոմանք ցմահ բանտարկություն էին կրում ծանր հանցագործությունների համար, մյուսները ազատազրկված էին փոքր հանցագործությունների համար։ Այնուամենայնիվ, նրանք բոլորը կիսեցին մի նոր ակադեմիական որոնում՝ հասկանալ Հոլոքոստը, նրա պատմական նշանակությունը և այն անջնջելի դասերը, որոնք այն սովորեցրեց քաջության և մարդասիրության մասին:
Ամբողջ Իսրայելում այս նախաձեռնությունը Իսրայելի ներսում կրթական ավելի լայն շարժման մի մասն է քրեական համակարգ. Անցած մի քանի ամիսների ընթացքում ավելի քան 150 բանտարկյալներ ներգրավվել են նմանատիպ ծրագրերում, և մինչև տարեվերջ ակնկալվում էր, որ ընդհանուր առմամբ 300-ը կավարտեն: Ծրագիրը եզակի է ոչ միայն իր ձևավորմամբ, այլև մասնակիցների վրա փոխակերպող ազդեցությամբ՝ մարտահրավեր նետելով նրանց վերաիմաստավորելու արժեքները և անձնական պատասխանատվությունը:
Բանտային կրթական համակարգի ակնարկ
Առաջին անգամ Յադ Վաշեմը՝ Իսրայելի Հոլոքոստի զոհերի հիշատակին նվիրված պաշտոնական հուշահամալիրը, Իսրայելի բանտային ծառայության հետ միասին, հնարավորություն է տվել պատկերացում կազմել այս փոխակերպող նիստերի մասին: Բանտարկյալների հետ հազվագյուտ և լուսավոր հանդիպման ժամանակ նրանք պատմեցին, թե ինչպես են իրենց խորապես հուզել Հոլոքոստի պատմությունների հետ իրենց առաջին հանդիպումից: Տառապանքի և հերոսության պատմությունները բացեցին իրենց աչքերը դեպի աշխարհ, որտեղ առանցքային դեր են խաղում մարդկային արժեքները, ինչպիսիք են քաջությունը, զոհաբերությունը և հաստատակամությունը:
Կրթությունը հիմունքներից դուրս
Ծրագիրը, որը հայտնի է որպես Հոգու հաղթանակ, առաջարկում էր խիստ շաբաթական նիստեր, որտեղ տարբեր ծագում ունեցող բանտարկյալները հավաքվում էին Հոլոքոստի մասին իմանալու համար: Ռաբբի Թեհիլա Հեյթման Դեմոնին՝ բանտի համայնքային արժեքների սեկտորի ղեկավարը, բացատրեց, որ ծրագիրը նպատակ ունի խորացնել Հոլոքոստի պատմական իրադարձությունների ըմբռնումը՝ համատեղելով անձնական և համայնքային արժեքների վերաբերյալ դասերը:
Այս տարվա ուսումնական ծրագիրը կենտրոնացած է կոլեկտիվ ինքնության և պատասխանատվության զգացում զարգացնելու վրա՝ «Համայնքներ» թեմայով, որը հաճախ ցավոտ թեմաներ է սոցիալապես մեկուսացված անհատների համար: Ուսումնական ծրագիրը նախատեսվում էր ավարտել հունիսին մեկօրյա ճամփորդությամբ Յադ Վաշեմ բանտարկյալների համար, ովքեր համապատասխանում են վարքագծային և կրթական որոշակի չափանիշներին՝ այդպիսով շոշափելի կապ ապահովելով իրենց սովորած պատմությունների հետ:
Փոփոխություններ անձնական մակարդակում
Ցավալի պատմությունների թվում էր կենտրոնական Իսրայելից մի երիտասարդ Ա’ի պատմությունը, ով մեղավոր էր ճանաչվել կանխամտածված սպանության մեջ: A’-ը սկզբում անտարբեր էր ծրագրի նկատմամբ, բայց դասընթացի ընթացքում նա խորապես տպավորված էր: «Սկզբում ես չէի տեսնում Հոլոքոստի նշանակությունը ինձ համար»: Նրա տեսակետը կտրուկ փոխվեց, երբ իմացավ, որ իր պապը Հոլոքոստի զոհ է դարձել: Այս հայտնությունը խորացրեց նրա ներգրավվածությունը նյութի հետ և անձնական կապ ապահովեց ուսուցանվող պատմության հետ:
Էշելի բանտի կրթական աշխատող Իդիթը, ով համակարգում է «Հոգու հաղթանակ» նախագիծը, նկատել է բանտարկյալների վարքագծի և հասկացողության զգալի փոփոխություններ: «Նրանք դառնում են գիտելիքի դեսպաններ, ովքեր ցանկանում են կիսվել իրենց սովորածով և ոգեշնչել ուրիշներին բանտային համայնքում», – ասաց Իդիթը:
Անձնական աճից դուրս էֆեկտներ
Յադ Վաշեմի ուսուցիչ Այելեթ Ավիվը, ով ներգրավված է 2016 թվականից, ընդգծեց իր դասերի բազմազան կազմը, որը ներառում է փոքրամասնությունների ծագում ունեցող բազմաթիվ բանտարկյալներ: «Գիտելիքի նրանց ծարավը անհավանական է», – ասաց Ավիվը: «Նրանք ցանկանում են սովորել, հարցեր տալ և գրել իրենց մտքերի ու զգացմունքների մասին: Խոսքը գնում է այդ անհատներին կրթելու և փոխակերպելու, նրանց անձնական աճի և մարդկային արժեքների ավելի խորը ըմբռնման համար գործիքներ տրամադրելու մասին»:
Արաբ իսրայելցի M’-ի համար, որը ձերբակալվել էր փողերի լվացման համար, ծրագիրը բացահայտեց պատմության մի կարևոր հատված, որը նա նախկինում երբեք չէր իմացել: «Միակ տեղը, որտեղ ես կարծում էի, որ կարող եմ նման բաներ սովորել, բանտն էր», – ասաց Մ. Նրա հայտարարությունը ընդգծում էր կրթության փոխակերպման ներուժը, նույնիսկ կամ գուցե ամենադժվար հանգամանքներում:
Մինչ այս բանտարկյալները հասան իրենց դասընթացի ավարտին, «Հոգու հաղթանակի» ազդեցությունը դուրս էր եկել նրանց խցերի սահմաններից: Այն խթանեց ավելի լայն երկխոսություն պատմության, մարդկության և փրկության մասին՝ ապացուցելով, որ կրթությունն իսկապես կարող է փոփոխությունների հզոր կատալիզատոր լինել: Այս նախագիծը ոչ միայն կրթում է անհատներին, այլև վերականգնում է նրանց՝ հնարավորություն տալով դառնալ տեղեկացված քաղաքացիներ, ովքեր պատրաստ են դրականորեն նպաստել հասարակությանը: «Եթե բոլորը դասեր քաղեն Հոլոքոստից, միգուցե մենք վերջապես հասնենք արդարության»:
