Ռեիսիի մահը և նոր խոսնակները

Իրանը պետք է մտնի հաջորդ տարի նախատեսված ընտրությունները՝ ուղղաթիռի վթարի հետևանքով նախագահ Իբրահիմ Ռեիսիի զոհվելու հետևանքով։ Իբրահիմ Ռեիսին ոչ միայն նախագահ էր, այլեւ ապագա ղեկավարության կարեւոր թեկնածու։ Եթե ​​նա չմահանար, մեծ էր հավանականությունը, որ Փորձագետների ասամբլեայի հաջորդ նիստում կընտրվեր նախագահ, և նա կարող էր արագացնել իր կամ իր հետևում կանգնածների գործերը։ Ռեիսիի կասկածելի մահով իրավիճակը տարածաշրջանում և Իրան-Իսրայել հակամարտությունը սկսեց ավելի ու ավելի պարզ երևալ։ Միաժամանակ Իրանը չկարողացավ լուծել Արևմուտքի հետ իր միջուկային խնդիրները, իսկ Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության հետ բանակցությունները ձախողվեցին։ Իրանի աջակցությունը վստահված ուժերին Իրաքում, Եմենում, Սիրիայում և Լիբանանում շարունակվում է անկանոն կերպով: Սա համընկնում է Ղասիմ Սոլեյմանիի մահից հետո դաշտային և դիվանագիտական ​​ոլորտում հակասությունների աճի ժամանակաշրջանին։

Բարեփոխումների թեկնածուներ և ընտրական ռազմավարություններ

Մինչ Իրանը դադարեցնում է Արևմուտքի հետ բանակցությունները, Օմանում շարունակում է որոշ հանդիպումներ ԱՄՆ-ի հետ։ Ռուսաստանի հետ լայն համաձայնագիրը կասեցված է, քանի դեռ նոր նախագահ չի ընտրվել՝ չնայած Ուկրաինայում շարունակվող պատերազմին։ Ներքին տնտեսությունը խառնաշփոթ է. փոխարժեքը, բյուջեի դեֆիցիտը, նավթի վաճառքի ոչ թափանցիկությունն ու պատժամիջոցները մեծ խնդիրներ են ստեղծում։ Այաթոլլահ Խամենեիի իրավահաջորդի ճգնաժամը և կանանց, կյանքի և ազատության ցույցերից հետո ստեղծված սոցիալական ճեղքերը կարևոր են դարձնում այս ընտրությունները։ Իշխանությանը մոտ կանգնած շատ մարդիկ գրանցվեցին այս ընտրություններին, թեև շատերին զրկեցին առաջադրվելու իրավունքից, իսկ կանայք՝ նախագահական ընտրություններին մասնակցելու իրավունք։ Ակնկալվում է, որ նախընտրական մրցավազքին կմասնակցեն ավելի քան 80 հայտնի մարդիկ, սակայն նրանցից շատերը մերժվել են։ Սակայն ԶԼՄ-ներում տեղեկություններ կային, որ նախկին ռեկորդներով որակազրկված որոշ թեկնածուներ այս անգամ ավելի մեծ շանսեր են ունեցել: Այս շփոթմունքից հետո ասամբլեայի կողմից զարմանալիորեն հաստատված Բժշկական ֆակուլտետի պրոֆեսոր Մասուդ Փազեշկյանը ուշադրություն է գրավում որպես ազգությամբ ադրբեջանցի թեկնածու։ Փազեշյանը խոսում է և՛ քրդերեն, և՛ թուրքերեն, և չնայած բարեփոխական թեկնածու լինելուն, նա պնդում է, որ պահպանողական և սկզբունքային հայացքներ ունի։ Հզոր հրապարակախոս Պազեշկյանի կողմից էթնիկ և կրոնական փոքրամասնությունների արդարության, թուրքերի, քրդերի և բելուջների իրավունքների պաշտպանությունը լրացուցիչ օգուտներ է տվել նրա երկարամյա Թեհրանի պատգամավոր լինելուն:

Ընտրությունների բանալին. միջին խավ, էթնիկ և կրոնական փոքրամասնություններ, նոր սերունդ

Ընտրությունների ամենակարևոր խնդիրը միջին խավի, էթնիկ և կրոնական փոքրամասնությունների և նոր սերնդի վրա ազդել կարողանալն է։ Եթե ​​այդ խմբերը չեն կարող մոբիլիզացվել, ապա մասնակցությունը անշուշտ ցածր կլինի: Ինչպես ասել է քաղաքական գործիչ Հաննա Արենդտը, «ուժը թվային թվերի մեջ չէ, այլ մարդկանց համատեղ գործելու ունակության մեջ»։ Այս տեսանկյունից, ընտրական հաջողության բանալին այս բազմազան խմբերի վրա ազդելու կարողությունն է: Այս համատեքստում անհրաժեշտ է Իրանում ստեղծել համապարփակ քաղաքական կառույց, ինչպես իդեալական պետություն ստեղծելու Պլատոնի ձգտումը։ Նոր սերունդը պահանջում է ավելի թափանցիկ և արդար կառավարում, հատկապես սոցիալական մեդիայի ուժի հետևում: Եթե ​​այս պահանջները հաշվի չառնվեն, ընտրությունների նկատմամբ հետաքրքրությունն էլ ավելի կնվազի։ Մյուս թեկնածուներից առանձնանում են Սաիդ Ջալիլին, Մոհամմադ Բաղիր Ղալիբաֆը և Մահմուդ Ահմադինեժադը։ Մինչ Ջալիլին դիտվում է որպես արմատական ​​գործիչ, ով չի կարող ֆիքսել արտաքին քաղաքականությունը, Ղալիբաֆը երկար ժամանակ աշխատել է այդ պաշտոնում որպես Իրանի խորհրդարանի նախագահ: Սակայն Ղալիբաֆի անունը շոշափվում է նաեւ կոռուպցիոն սկանդալներով։ Քաղաքապետի պաշտոնավարման ընթացքում կոռուպցիայի և ֆինանսական խախտումների մեղադրանքները խարխլել են հասարակության վստահությունը։ Մյուս թեկնածուները խորհրդանշական անուններ են, որոնք օգտագործվում են ընտրություններում մրցակից թեկնածուներին թուլացնելու համար:

Ընտրությունների կարևորությունը և խարիզմատիկ առաջնորդների դերը

Կարլ Պոպերն ընդգծում է, որ բռնապետական ​​ռեժիմներում խարիզմատիկ առաջնորդներն իրենց իշխանությունն ամրապնդում են ընտրությունները շահարկելով։ Իրանում այս իրավիճակը հստակ երեւում է այաթոլլահ Խամենեիի վարչակազմում։ Խամենեին կարող է օգտագործել իր խարիզմատիկ հեղինակությունը՝ ազդելու ընտրությունների արդյունքի վրա և ապահովելու, որ իր կողմից նշանակված թեկնածուն հաղթի ժողովրդի մեծ հատվածի մասնակցությունն ապահովելու փոխարեն։ Պոպերի այս կարծիքը լույս է սփռում Իրանի ներկայիս իրավիճակի վրա։ Խամենեիի անհանգստությունը լայն մասնակցության վերաբերյալ և նախագահին անուղղակի միջոցներով նշանակելու ռազմավարությունը հաստատում են Պոպերի տեսությունը։ Թոմաս Հոբսը պնդում է, որ կարգուկանոն ապահովելու համար անհրաժեշտ է ուժեղ կենտրոնական իշխանություն: Սակայն Հոբսի այս կարծիքը հակասում է Իրանում արդար ընտրությունների անհրաժեշտությանը։ Որովհետև գոյություն ունեցող իշխանության ուժն ուժեղացնելու փոխարեն՝ ընտրելով առաջնորդի, որը կբավարարի ժողովրդի տարբեր շերտերի պահանջները, ավելի կայուն կդարձնի հանրային խաղաղությունն ու կայունությունը։ Իրանում, չնայած ուժեղ կենտրոնական իշխանությանը, ժողովրդի պահանջների անտեսումը երկարաժամկետ հեռանկարում կարող է հանգեցնել ավելի մեծ անկայունության: Ինչպես նշել է Արիստոտելը իր «Քաղաքականություն» աշխատության մեջ, «Հասարակության բարեկեցությունը կախված է նրա վարչարարության արդարությունից»։ Նման իրավիճակ է Իրանում. Ընտրական գործընթացում, որտեղ արդարությունն ու հավասարությունն ապահովված չեն, դժվար կլինի ապահովել հասարակության լայն շերտերի մասնակցությունը։ Այդ իսկ պատճառով անհրաժեշտ է, որ ընտրություններին մասնակցող թեկնածուները քաղաքականություն մշակեն՝ հաշվի առնելով ժողովրդի պահանջները։

Ներքին հակամարտությունները ռեֆորմիստների և պահպանողական ճակատներում

Այն, որ բարեփոխիչների խոսքն ավելի անվավեր է դառնում ժողովրդի մեջ, պայմանավորված է նրանց միջև առկա տարաձայնություններով։ Բարեփոխիչների ճակատում միասնություն ապահովելու անկարողությունը թուլացնում է ժողովրդի վստահությունը այս խմբի նկատմամբ։ Պազեշքյանի նման թեկնածուների ի հայտ գալը բավարար չէ այդ տարաձայնությունները վերացնելու համար, իսկ բարեփոխիչների ազդեցությունը ժողովրդի աչքում թուլանում է։ Նման իրավիճակ է նկատվում պահպանողական ճակատում։ Խորը տարաձայնություններ կան նաև պահպանողականների միջև։ Այաթոլլահ Խամենեիի կողմից նշանակված թեկնածուների միջև լուրջ տարաձայնություններ կան. Սաիդ Ջալիլիի և Մոհամմադ Բաղիր Ղալիբաֆի նման անունների մրցակցությունը խանգարում է պահպանողականներին միասնական գործել:

Եզրակացություն և իմ հուսահատությունը

Արդյունքում Իրանում այս անորոշությունն ու ցածր մասնակցությունը բարդացնում են ընտրությունների ելքը։ Պազեշքյանի թեկնածությունը, որը դիտվում է որպես բարեփոխիչների և էթնիկ փոքրամասնությունների ներկայացուցիչ, կարող է դիտվել որպես հույսի շող: Սակայն ներկայիս քաղաքական մթնոլորտը և ժողովրդի մեծ հատվածի մասնակցության անկումը թուլացնում է այդ հույսը։ Պետք է խոստովանեմ, որ իմ անվան փոփոխության հույսերը սպառվել են։ Ցավոք, երկարամյա ճնշումն ու անարդարությունն ինձ, ինչպես շատ իրանցիների, կասկածի տակ է դրել։ Այս պայմաններում երկրի ապագայի համար փոփոխություն ակնկալելը շատ դժվար է թվում։ Քանի դեռ Իրանում չկա արդար և թափանցիկ ընտրական գործընթաց, որը կբավարարի ժողովրդի լայն շերտերի պահանջները, անհնար է թվում ապահովել հասարակական խաղաղություն և բարգավաճում:

Հեղինակ՝ Ռեզա Թալեբի