Նախագահ Իլհամ Ալիևը ջերմորեն ողջունել է Թյուրքական պետությունների կազմակերպության ոչ պաշտոնական գագաթնաժողովի մասնակիցներին և ընդգծել Շուշայում տեղի ունեցած այս պատմական իրադարձության կարևորությունը։ «Սրտանց ողջունում եմ բոլորիդ»,- ասել է Ալիեւը։ «Բարի գալուստ Ադրբեջան, Ղարաբաղ».
«Տրանսպորտային կապերի և կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի միջոցով կայուն ապագայի կառուցում» խորագրով գագաթնաժողովը ցույց տվեց Ադրբեջանի ջանքերը՝ ավելի սերտ հարաբերություններ հաստատել թյուրքական աշխարհի հետ։ Ալիևը շնորհակալություն է հայտնել Շուշային՝ այս ամենամյա ոչ պաշտոնական գագաթնաժողովն անցկացնելու նախաձեռնությանը աջակցելու և հրավերն ընդունելու համար։
«Ադրբեջանը միշտ աշխատել է թյուրքական աշխարհի սերտ միավորման, նրա քաղաքական, տնտեսական և ռազմական հզորության մեծացման և համաշխարհային ասպարեզում ուժային կենտրոնի վերածելու համար»,- ասել է Ալիևը։ Նա ընդգծել է, որ Թյուրքական պետությունների կազմակերպությունը պետք է լինի գլոբալ ուժային կենտրոն և նշել է տարածաշրջանի մեծ աշխարհագրական տարածքը, ժողովրդագրական դրական դինամիկան, ռազմական ներուժը, հարուստ բնական ռեսուրսները և ժամանակակից ենթակառուցվածքները։
Շուշայում գագաթնաժողովի անցկացման խորհրդանշական նշանակությունը գալիս է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության վերականգնումից հետո։ Ալիևը հիշեցրել է քաղաքի պատմությունը՝ սկսած 1992 թվականին Հայաստանի կողմից օկուպացիայից մինչև 2020 թվականին 44-օրյա Հայրենական պատերազմի ընթացքում ազատագրումը։ «Շուշայի օկուպացիան մեծ ողբերգություն էր Ադրբեջանի ժողովրդի համար»,- ասել է նա։ «Ադրբեջանական բանակն ազատագրել է ավելի քան 300 քաղաք և գյուղ, և այդ գործընթացն իր գագաթնակետին հասավ 2020 թվականի նոյեմբերի 8-ին Շուշայի ազատագրմամբ։
Ալիևն ընդգծել է Շուշայի մշակութային նշանակությունը, նշել, որ այն 2021 թվականին կհայտարարվի Ադրբեջանի մշակութային մայրաքաղաք և 2023 թվականին կճանաչվի թյուրքական աշխարհի մշակութային մայրաքաղաք, իսկ 2024 թվականին՝ իսլամական աշխարհի մշակութային մայրաքաղաք։ Գագաթնաժողովում նախատեսվում է ստորագրել Ղարաբաղի հռչակագիրը, որը խորհրդանշում է Ադրբեջանի և թյուրքական այլ պետությունների միջև սերտ հարաբերությունների հետագա ամրապնդումը։
Քննարկելով «Մեծ վերադարձ» ծրագիրը՝ Ալիևը մանրամասնել է ազատագրված տարածքների վերաբնակեցման ջանքերը։ «Մոտ 8000 նախկին հարկադիր վերաբնակներ վերադարձել են Ղարաբաղի և Արևելյան Զանգեզուրի քաղաքներ և գյուղեր»,- ասաց նա՝ հավելելով, որ մինչև տարեվերջ սպասվում է ևս 20000-ի վերադարձ։
Ալիևը բարձր է գնահատել թուրքական պետությունների աջակցությունը և ընդգծել Թուրքիայի, Ուզբեկստանի, Ղազախստանի և Ղրղզստանի նախագահների այցերը ազատագրված տարածքներ։ Նա նաև հայտարարել է Ադրբեջանի ֆինանսական ներդրման մասին Թյուրքական պետությունների կազմակերպության բյուջեի և կառուցվածքի ավելացման համար։
Որպես առաջնահերթ խնդիր կարևորվել է Արևելք-Արևմուտք տրանսպորտային միջանցքի ընդլայնումը, նա նշել է, որ մեծացել է Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղու թողունակությունը և բեռնափոխադրումների ավելացման շնորհիվ կառուցվել են նոր նավեր։ Ալիևը հայտարարել է Լաչինում Ադրբեջանի իններորդ միջազգային օդանավակայանի բացման և Ալաթ միջազգային առևտրային նավահանգստի ընդլայնման մասին։
Նա նաև նշել է էներգետիկայի ոլորտում ռազմավարական գործընկերությունը, ներառյալ վերականգնվող էներգիայի աղբյուրները և էներգաարդյունավետությունը, և կարևորել է Թվային մետաքսի ճանապարհի նախագիծը, որի նպատակն է ստեղծել օպտիկամանրաթելային հեռահաղորդակցության երթուղի Եվրոպայի և Ասիայի միջև:
Նայելով ապագային՝ Ալիևը հրավիրել է գագաթնաժողովի մասնակիցներին այս տարի Բաքվում կայանալիք COP29 համաժողովին և ընդգծել Ադրբեջանի հանձնառությունը՝ ամրապնդելու համաշխարհային համերաշխությունն ու կոնսենսուսը։ Նա իր համոզմունքն է հայտնել, որ գագաթնաժողովում ընդունված որոշումները կամրապնդեն թյուրքական աշխարհի միասնությունը և կբարձրացնեն Թյուրքական պետությունների կազմակերպության միջազգային հեղինակությունը։
«Մենք ընդգրկում ենք լայն աշխարհագրական տարածք»,- եզրափակել է Ալիևը։ «Մեր հարուստ և հին պատմությունը, մշակույթը և ավանդական արժեքներին հավատարիմ մնալը մեր մեծ արժեքներն են։ 21-րդ դարը պետք է լինի թուրքական աշխարհի զարգացման դարը»։
