Ադրբեջանը պետք է համապատասխանի Եվրախորհրդի արժեքներին, սա պայման է, որպեսզի պատվիրակությունը վերադառնա Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողով։ Սա էր հոկտեմբերի 1-ին Ստրասբուրգում կայացած Եվրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի նստաշրջանում «Ադրբեջանում մարդու իրավունքների, օրենքի գերակայության և ժողովրդավարության հետ կապված իրավիճակի վատթարացում» թեմայով քննարկումների հիմնական լեյտմոտիվը։
Բանավեճը բացեց Ադրբեջանի վերաբերյալ բանախոս, նորվեգացի պատգամավոր Լիզ Քրիստոֆերսենը։ Նա հիշեցրել է, որ հունվարի 24-ին վեհաժողովը որոշում է կայացրել չվավերացնել ադրբեջանական պատվիրակության լիազորությունները։ Պատճառը Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի պատվիրակությանը փետրվարի 7-ին կայանալիք նախագահական ընտրությունների դիտորդական առաքելություն չհրավիրելն է, ինչպես նաև «Լեռնային Ղարաբաղում մարդու իրավունքների հետ կապված իրավիճակը»։
Քրիստոֆերսենը նշել է, որ COP29-ի մոտենալուն զուգահեռ Ադրբեջանում իրադարձությունները շարունակում են զարգանալ «վատ ուղղությամբ»։ Այսպիսով, Ադրբեջանի իշխանությունները որոշել են չհրավիրել Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի պատվիրակությանը սեպտեմբերի 1-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններում դիտորդական առաքելություն իրականացնելու համար։
Օգոստոսի 26-ին Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարությունը Եվրախորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովի 76 պատգամավորների պերսոնա նոնգրատա է հայտարարել ԵԽ Խորհրդարանական վեհաժողովի պատգամավորներին Ադրբեջանում ձայնի իրավունքից զրկելու օգտին քվեարկելու համար։ պատվիրակություն։
Սեպտեմբերի 1-ին կայացած խորհրդարանական ընտրությունները մտահոգություն են առաջացրել ժողովրդավարական չափանիշներին չհամապատասխանելու պատճառով։ Երկրի Ընտրական օրենսգիրքը չի համապատասխանում միջազգային չափանիշներին, ներառյալ Ժողովրդավարական հաստատությունների և մարդու իրավունքների գրասենյակի և Վենետիկի հանձնաժողովի առաջարկությունները:
Ժողովրդավարական հաստատությունների և մարդու իրավունքների բյուրոյի կարծիքով՝ խորհրդարանական ընտրությունները «անցկացվել են սահմանափակող քաղաքական և իրավական միջավայրում, ինչը հանգեցրել է մրցակցության բացակայությանը», – նշել է նորվեգացի պատգամավորը։
Ավելին, սեպտեմբերի 1-ի ընտրություններն անցկացվեցին այլակարծության դեմ շարունակվող բռնաճնշումների, խոսքի և հավաքների սահմանափակումների խստացման, քաղաքական ակտիվիստների, քաղաքացիական հասարակության և ԶԼՄ-ների ներկայացուցիչների նկատմամբ շարունակվող բռնաճնշումների ֆոնին։
Ընտրություններից մի քանի ամիս առաջ իշխանությունները ձերբակալեցին «Թոփլում» հեռուստաընկերության, «Աբզաս մեդիայի» և «Կանալ-13» հրապարակումների տասնյակ լրագրողների, ովքեր ունեին ընտրությունները լուսաբանելու մասնագիտական փորձ։
«Թուրան» գործակալությունը այն սակավաթիվ անկախ լրատվամիջոցներից է, որը մշտապես ճնշման տակ է, նշել է Քրիստոֆերսենը։
Իշխանությունները ձերբակալել են նաև քաղաքացիական հասարակության ակտիվիստների, ինչպիսիք են Անար Մամեդլին և Ակիֆ Գուրբանովը, ովքեր ընտրություններում դիտորդական փորձ ունեն։ Կառավարության քննադատ և նախկին դիվանագետ Էմին Իբրահիմովը ձերբակալվել է խուլիգանության մեղադրանքով, իսկ հետազոտող Իքբալ Աբիլովը՝ դավաճանության մեղադրանքով։ Ձերբակալվել է երիտասարդ ակտիվիստ Բահրուզ Սամադովը։
Նա նաև նշել է «Ադրբեջանում պահվող հայ ռազմագերիների և քաղաքացիական գերիների շուրջ չլուծված իրավիճակը»։
Քրիստոֆերսենը նշել է, որ 2024 թվականի հունվարի վերջից Ադրբեջանի իշխանությունները հրաժարվել են բարձր մակարդակով բանակցություններ վարել Բաքվում Եվրոպայի խորհրդի Խոշտանգումների դեմ կոմիտեի հետ։
Իռլանդիայից պատգամավոր Փոլ Գավանն առաջարկել է Նախարարների կոմիտեին և Եվրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովին համատեղ ընթացակարգ սկսել «այս կազմակերպության հանդեպ Ադրբեջանի պարտավորությունների բազմաթիվ լուրջ խախտումների հետ կապված»։
Շվեդ պատգամավոր Ազադե Ռոջհանը քննադատել է 76 պատգամավորների մուտքի արգելքը, որոնք քվեարկել են ադրբեջանական պատվիրակությանը ձայնի իրավունքից զրկելու օգտին։
Մեծ Բրիտանիայից պատգամավոր Քրիստոֆեր Չոփը, սակայն, Ադրբեջանի վերաբերյալ հատուկ բանավեճերի անցկացումը համարել է խտրականություն երկրի նկատմամբ, քանի որ կան երկրներ, որտեղ պարտավորությունների կատարման հետ կապված իրավիճակն ավելի վատ է։
«Ինչո՞ւ են այս վեհաժողովի որոշ անդամներ կարծում, որ մենք պետք է ավելի քիչ լուրջ վերաբերվենք Թուրքիային, քան Ադրբեջանին՝ նշելով, որ միջազգային հանրությունը պաշտպանել է COP29-ում Ադրբեջանի նախագահությունը, իսկ ՄԱԿ-ի 120 անդամներ աջակցել են Չմիավորման շարժման մեջ Ադրբեջանի նախագահությանը»: . Նա առաջարկել է ադրբեջանական պատվիրակությանը վերադարձնել Եվրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողով եւ ուղիղ երկխոսություն վարել ընթացիկ հարցերի շուրջ։
Գերմանացի պատգամավոր Ֆրանկ Շվաբեն բողոքել է և ասել, որ Ադրբեջանում և Թուրքիայում իրավիճակն այլ է։ Ի տարբերություն Բաքվի, Անկարան չի հրաժարվում ԵԽ-ի մոնիտորինգից, մինչդեռ Բաքուն հրաժարվել է ԵԽ-ի հետ համագործակցությունից։
Նա նշել է, որ ներկայիս բանավեճերը նվիրված են Ադրբեջանում մարդու իրավունքներին։ 2023 թվականի փետրվարից հետո երկրում քաղբանտարկյալների թիվը 93-ից հասել է 319-ի։
«Մենք թույլ կտա՞նք Ադրբեջանին փոխել այս կազմակերպության արժեքներն ու կանոնները։ Թե՞ մենք խնդրում ենք Ադրբեջանին ընդունել այս կազմակերպության արժեքներն ու կանոնները։ Եթե երկիրն ու կառավարությունը պատրաստ են դա անել, մենք ուրախ կլինենք տեսնել նրանց վեհաժողովում»,- ասել է Շվաբեն։
Իտալացի պատգամավոր Ավրորա Ֆլորիդիան կոչ է արել մեծացնել ուշադրությունը Ադրբեջանում մարդու իրավունքների վրա COP29 կլիմայական համաժողովի նախօրեին:
«Երբ COP29-ը մոտենում է, մենք պետք է պահանջենք ոչ միայն կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի միջոցներ, այլև ընդունող երկրում մարդու իրավունքների պաշտպանություն»,- ասել է նա։
Սերբ պատգամավոր Բիլյանա Պանտիչ Պիլյան նշել է, որ առանց ադրբեջանական պատվիրակության մասնակցության այս բանավեճերի անցկացումը «հատուկ իմաստ» չունի։
«Կարծում եմ, որ Եվրախորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը պետք է լինի երկխոսության հարթակ։ «Առանց ադրբեջանական պատվիրակության մասնակցության նման նախաձեռնությունը դժվար թե օգնի հասնել նշված նպատակներին»,- ասել է նա։ Նա «անօգուտ և հակաարդյունավետ» է անվանել ադրբեջանական պատվիրակությանը ձայնի իրավունքից զրկելու որոշումը։
Մեկ այլ պատգամավոր Սերբիայից՝ Էլվիրա Կովաչը, թուրք պատգամավոր Զեյնաբ Յըլդըզը և իտալացի պատգամավոր Էլիզաբետա Գարդինին նույնպես կողմ են արտահայտվել Ադրբեջանին ԵԽ վերադարձին։
Եզրափակելով քննարկումը` Լիզ Քրիստոֆերսենը նշեց, որ ոչ ոք չի փակել երկխոսության վերսկսման դուռը. Բայց նույնիսկ նա՝ Ադրբեջանի հարցով զեկուցողը, չի կարող մուտք ունենալ Ադրբեջանում շփումների։
«Դժվար է ասել, թե դա ինչով կավարտվի, բայց մենք պետք է փորձենք երկխոսություն հաստատել՝ ի շահ Ադրբեջանի ժողովրդի։ Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը, Նախարարների կոմիտեն և գլխավոր քարտուղարը համակարգված կերպով կգործեն այս երկխոսության մեջ:
«Մի քանի քաղբանտարկյալների ազատ արձակելն ուղղակի անիմաստ է։ Պետք է մշակվի պարտադիր գործողությունների ծրագիր՝ քաղաքական կուսակցությունների, հասարակական կազմակերպությունների և լրատվամիջոցների վերաբերյալ սահմանափակող օրենքները փոխելու համար։ Նորացված երկխոսության բոլոր փորձերը պետք է հիմնված լինեն Եվրոպայի խորհրդի սկզբունքների վրա»,- ընդգծել է Քրիստոֆերսենը։
