Այդ սարսափելի գիշերվանից անցել է 34 տարի՝ 1990 թվականի հունվարի 19-ից մինչև հունվարի 20-ը խորհրդային ղեկավարության հրամանով 35 հազարանոց բանակային կորպուսը ուժով մտավ Բաքու։ Այս ագրեսիվ գործողությունը բազմաթիվ զոհերի պատճառ դարձավ խաղաղ բնակչության շրջանում և դարձավ Ադրբեջանի անկախության համար պայքարի ողբերգական գլուխ։ Խորհրդային բանակի ներխուժումը Բաքու նպատակ ուներ ճնշելու աճող ազգային-ազատագրական շարժումը, հատկապես խափանելու համար 1990 թվականի մարտին նշանակված առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունները։
Այս ռազմական միջամտության նպատակն էր փրկել Ադրբեջանում կոմունիստական ռեժիմը և ճնշել Ժողովրդական ճակատ շարժման աճող ազդեցությունը։ Այն ժամանակ Ժողովրդական ճակատը միասնական ընդդիմադիր շարժում էր, քանի որ առանձին ընդդիմադիր կուսակցություններ դեռ չէին առաջացել։ Առաջիկա ընտրություններում ժողովրդական ճակատի անորակ հաղթանակից վարչախմբի վախը ամրապնդեց ուժ կիրառելու որոշումը։
Զանգվածների միտքը գրաված ազգային-ազատագրական կրակի ֆոնին խորհրդային ռեժիմի պատժիչ միջոցները հանգեցրին հազարավոր ձերբակալությունների։ Ժողովրդական ճակատի առաջնորդները ձերբակալվեցին կամ մեկուսացվեցին, և ռազմական դրություն մտցվեց ամբողջ երկրում: Հետաքրքիր է, որ նախընտրական սեզոնը Հարավային Կովկասում այլ կերպ զարգացավ, երբ ընդդիմադիր շարժումները վերահսկում էին փողոցները։
Չնայած 1990 թվականի ձմռանը և գարնանը ընտրությունները տեղի ունեցան նախկին խորհրդային այլ հանրապետություններում, Ադրբեջանում ընտրությունները բախվեցին ակնհայտ միջամտության։ Հայաստանում և Վրաստանում աշնանը կայացած ընտրություններում հաղթել է ընդդիմությունը։ Հայաստանում կոմունիստների աննշան առավելությամբ հաստատվեց գրեթե պարիտետ։ Սակայն Ադրբեջանում, որտեղ ընտրություններն անցկացվեցին Կոմունիստական կուսակցության վերահսկողությամբ ու պարտադրանքով, ընդդիմությանը հաջողվեց ստանալ խորհրդարանի 45 մանդատներից միայն 360-ը։
«Բարբար» գործողությունը խնամքով նախապատրաստվել և իրականացվել է 1990 թվականի հունվարի 20-ին պաշտպանության նախարարության, ներքին գործերի նախարարության և ԽՍՀՄ պետական անվտանգության ծառայության կողմից: «Հարված» ծածկանունով գործողության մեջ գլխավոր դերը վերապահվել է «ալֆա» հատուկ նշանակության ուժերի խմբին և ԽՍՀՄ ՊԱԿ-ի դիվերսիոն խմբերին։
Այդ գիշերվա ողբերգական իրադարձությունները անջնջելի հետք թողեցին Ադրբեջանի պատմության մեջ և խորհրդանշեցին ազատությունն ու ինքնորոշումը որոշող ազգի ուժը։
Զորքերի մուտքի պատրվակներից մեկն էլ հունվարի 13-15-ին հատուկ ծառայությունների կողմից իրականացված հայկական ջարդերն էին, սակայն զորքերի ներս մտնելով անկարգությունները դադարեցվեցին։ Ժողովրդական ճակատը և ուժային կառույցներում շարժմանը համակրող ուժերը կարողացան կասեցնել բռնությունները։
Բաքվի օկուպացիայի արդյունքում զոհվել է 134 խաղաղ բնակիչ, ավելի քան 700 մարդ վիրավորվել է։ Եվս 13 մարդ մահացել է Նեֆթչալայում և Ջալիլաբադում։
Նշենք, որ այս տարվա պաշտոնական քարոզչության մեջ որպես ողբերգության գլխավոր մեղավորներ նշվում են նախկին ԽՍՀՄ ղեկավարները, հիմնականում նախագահ Միխայիլ Գորբաչովը։ Միաժամանակ պակասեցին քննադատությունները հանրապետության այն ժամանակվա ղեկավարության հասցեին։
Նշենք, որ հունվարյան ողբերգության համար նախկին ԽՍՀՄ և Ադրբեջանական ԽՍՀ ղեկավարությունից որևէ մեկը պատասխանատվություն չի կրել։
1992 թվականի հունվարի 14-ին Ադրբեջանի գլխավոր դատախազությունը քրեական գործ է հարուցել այն ժամանակվա Քրեական օրենսգրքի մի քանի հոդվածներով՝ 94 (դիտավորությամբ սպանություն ծանրացուցիչ հանգամանքներում), 149 (գույքի դիտավորությամբ ոչնչացում), 168 (լիազորությունների և պարտականությունների չարաշահում) , 255 (Իշխանության չարաշահում և չարաշահում).
Ադրբեջանում Հեյդար Ալիևի իշխանության գալուց հետո երկրի խորհրդարանը քաղաքական և իրավական գնահատական է տվել հունվարի իրադարձություններին։ Սրա պատասխանատվությունն ընկավ ԽՍՀՄ նախկին ղեկավարների, այդ թվում՝ Միխայիլ Գորբաչովի, ինչպես նաև Ադրբեջանի Կենտկոմի առաջին քարտուղար Աբդուրահման Վազիրովի և Նախարարների խորհրդի նախագահ Այազ Մութալիբովի վրա։ Միաժամանակ Եվգենի Պրիմակովի անունը հանվել է ողբերգության հեղինակների ցուցակից։
ԽՍՀՄ գլխավոր դատախազությունը, որն իրականացրել է նախաքննությունը, հայտարարել է, որ զինվորականների գործողություններում հանցավոր տարր չկա և գործը փակել է, իսկ անկախության օրոք ՌԴ իրավապահ մարմիններին հարցում է ուղարկվել՝ կապված. գործի նյութերի և մեղադրյալների տեղափոխումն Ադրբեջան։ Սակայն ռուսական կողմը սրան չարձագանքեց։
