Մեղադրանք և կալանավորված անձանց պատկերների տարածում

Ներածություն

Ադրբեջանի ներքին գործերի նախարարության (ՆԳՆ) կողմից ձերբակալված անձանց լուսանկարների և մեղադրանքների հրապարակային տարածումը լայն քննարկումներ է առաջացնում երկրում և միջազգային մակարդակում։ Այս պրակտիկան բարձրացնում է իրավական և էթիկական խնդիրներ, քանի որ կալանավորվածները կարող են ներկայացվել որպես հանցագործներ առանց դատարանի որոշման: Այս հոդվածում այս հարցի մանրամասները կքննարկվեն համաշխարհային պրակտիկայի վրա հիմնված իրավական և էթիկական նորմերի համատեքստում, կվերանայվեն միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունների կարծիքները և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումները:

Իրավական սկզբունքներ

Յուրաքանչյուր ոք պետք է համարվի անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ դատարանի կողմից։ Սա հաստատված է ոչ միայն Ադրբեջանի Սահմանադրությամբ, այլ նաև միջազգային իրավական նորմերում, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների հռչակագրում և Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայում։ Այս սկզբունքները պաշտպանում են կալանավորված անձանց իրավունքները և կանխում միջամտությունը նրանց անձնական կյանքին:

Ադրբեջանի Սահմանադրություն և օրենսդրություն

Ադրբեջանի Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի անմեղության կանխավարկածի իրավունք։ Միաժամանակ, Քրեական դատավարության օրենսգիրքն ապահովում է այս սկզբունքի իրականացումը։ Առանց դատարանի որոշման սույն օրենքներով կալանավորված անձանց պատկերների և մեղադրանքների հրապարակային տարածումն անօրինական է և առաջացնում է իրավական պատասխանատվություն:

Միջազգային իրավապահ կազմակերպությունների կարծիքները

Միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունները, այդ թվում՝ Amnesty International-ը և Human Rights Watch-ը, լուրջ մտահոգություն են հայտնել Ադրբեջանում ոստիկանական իշխանությունների գործունեության վերաբերյալ: Այս կազմակերպությունները բազմաթիվ զեկույցներ են պատրաստել կալանավորված անձանց իրավունքների ոտնահարման և առանց դատարանի որոշման հանրության հետ դրանք կիսելու վերաբերյալ։ Amnesty International-ի 2023 թվականի զեկույցում նշվում է, որ կալանավորների պատկերների և մեղադրանքների տարածումը լրջորեն վնասում է նրանց անձնական կյանքին և վնասում է նրանց հեղինակությանը:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի վճիռները

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (ՄԻԵԴ) բազմիցս վճիռներ է կայացրել Ադրբեջանում կալանավորված անձանց իրավունքների խախտման վերաբերյալ։ Դատարանի որոշումներով՝ կալանավորված անձանց նկարների և մեղադրանքների տարածումը գնահատվել է որպես նրանց անմեղության կանխավարկածի իրավունքի խախտում։ Օրինակ՝ ՄԻԵԴ-ի «Մամեդովն ու մյուսներն ընդդեմ Ադրբեջանի» գործով դատարանը մեղադրել է Ադրբեջանի կառավարությանը կալանավորված անձանց իրավունքները ոտնահարելու մեջ և որոշել է փոխհատուցում վճարել։

Համաշխարհային պրակտիկա

Շատ երկրներում կալանավորների պատկերների և մեղադրանքների հրապարակային տարածումը ենթակա է խիստ սահմանափակումների: Օրինակ, Տվյալների պաշտպանության ընդհանուր կանոնակարգը (GDPR) Եվրամիության երկրներում կարգավորում է ֆիզիկական անձանց տվյալների տարածումը և խիստ պատիժներ է սահմանում նման գործելաոճի դեմ: ԱՄՆ-ում որոշ նահանգներ արգելել կամ սահմանափակել են կալանավորների պատկերների տարածումը:

Էթիկական խնդիրներ

Նման գործելակերպը նաև մեծ էթիկական մտահոգություններ է առաջացնում: Առանց դատարանի որոշման անհատների պատկերների և մեղադրանքների տարածումը կարող է լրջորեն վնասել նրանց հեղինակությանը և գաղտնիությանը: Դա կարող է նաև հանգեցնել հանրային ապատեղեկատվության և բացասաբար ազդել հանրային վստահության վրա:

Արդյունքը

Ադրբեջանի ներքին գործերի նախարարության կողմից ձերբակալված անձանց նկարների և մեղադրանքների տարածումը լուրջ խնդիրներ է ստեղծում իրավական և էթիկական նորմերի համատեքստում։ Միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունների կարծիքները և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշումները ցույց են տալիս, որ նման գործողությունները կարող են հանգեցնել օրենքի լուրջ խախտումների և էթիկական խնդիրների։ Այդ իսկ պատճառով, այս խնդիրը լուծելու համար պետք է խստորեն պահպանել իրավական և էթիկական սկզբունքները։

Առաջարկություններ

1. Իրավական կարգավորումների ուժեղացում. Կալանավորված անձանց իրավունքները պաշտպանող օրենսդրության ուժեղացում և նման պրակտիկայի դեմ խիստ պատիժներ սահմանելը:
2. Էթիկական չափանիշների խթանում. Իրավապահ մարմինների համար էթիկական ուղեցույցների մշակում և այդ չափանիշների կիրարկում:
3. Հանրային իրազեկում. Այս խնդիրների մասին հանրությանը կրթելը և իրավապահ մարմինների թափանցիկության բարձրացումը։

Այս հանձնարարականների իրականացումը կարևոր քայլ կլինի Ադրբեջանում կալանավորված անձանց իրավունքների պաշտպանության և հանրությանը ճիշտ իրազեկելու համար։