Եվրոպա և Կենտրոնական Ասիա. Կրեմլի վնասակար քաղաքական ազդեցությունը. այսպես է անվանել «Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպությունը 2024 թվականի մամուլի ազատության ինդեքսի վերաբերյալ իր տարածաշրջանային զեկույցը:
Արևելյան Եվրոպայում և Կենտրոնական Ասիայում իրավիճակը վատթարացել է. մամուլի ազատությունը երաշխավորված չէ, և զանգվածային լրատվության միջոցներն ավելի ու ավելի են օգտագործվում ապատեղեկատվություն տարածելու համար։ Ռուսաստանը (162-րդ) շարունակում է իր խաչակրաց արշավանքը անկախ լրագրության դեմ։ Ուկրաինայի վրա հարձակումից հետո ավելի քան 1500 լրագրող լքել է երկիրը։
Կառավարության կողմից որպես «օտարերկրյա գործակալներ» կամ «անցանկալի» պիտակավորված լրագրողների և լրատվամիջոցների ցանկը շարունակում է աճել, իսկ լրագրողները շարունակում են ենթարկվել անհիմն ձերբակալությունների։ Ռուսաստանի հետ այս գոտում մրցում են միայն երկու երկրներ՝ Բելառուսը (167-րդ տեղ), որի ռեժիմը հետապնդում է լրագրողներին «ծայրահեղականության» դեմ պայքարի պատրվակով, և Թուրքմենստանը (175-րդ տեղ), որի նախագահն ունի անսահմանափակ լիազորություններ և արգելում է ցանկացած անկախ տեղեկատվություն։
Վրաստանը (103-րդ) զգալի անկում է գրանցել՝ նահանջելով 26 հորիզոնականով. երկրի իշխող կուսակցությունը պահպանում է բևեռացված հասարակությունը, մերձեցում է Մոսկվայի հետ և ավելի ու ավելի թշնամական քաղաքականություն է վարում մամուլի ազատության նկատմամբ։
Ադրբեջանում (164-րդ տեղ), նախագահական ընտրությունների նախաշեմին, ԶԼՄ-ների նկատմամբ բռնաճնշումների ալիքի պատճառով նվազում են բոլոր ցուցանիշները, հատկապես քաղաքական ցուցանիշները։
«Ադրբեջանի իշխանությունները ոչնչացրել են բազմակարծության ցանկացած ձև և 2014 թվականից անխնա պատերազմ են մղում մնացած քննադատների դեմ։ Գրեթե ողջ մեդիա ոլորտը գտնվում է պաշտոնական վերահսկողության տակ, իսկ պետական հեռուստատեսությունը տեղեկատվության ամենահասանելի աղբյուրն է։ Երկրում չկա մեկ անկախ հեռուստատեսություն կամ ռադիոկայան, փակվել են բոլոր տպագիր ու քննադատական հրատարակությունները։ Անկախ լրատվական կայքերի մեծ մասը, ինչպիսիք են «Ազադլիգ»-ը և «Մեյդան» հեռուստաընկերությունը, որոնք ենթակա են պետական գրաքննության, գտնվում են արտերկրում:
Իշխանությունները փորձում են լռեցնել մնացած անկախ լրատվամիջոցներին ու լրագրողներին։ Վերջիններիս տեղեկատվության հասանելիությունը սահմանափակ է, և պետական մարմինները հրաժարվում են պատասխանել նրանց հարցերին։
Լրատվամիջոցները կարգավորող մարմինների, ինչպես նաև Լրագրողների ֆեդերացիայի ղեկավարները նշանակվում են կառավարության կողմից։ Իշխանություններն օգտագործում են իշխանամետ լրատվամիջոցները՝ զրպարտություն հրապարակելու կառավարության քննադատների հասցեին։
Լրատվամիջոցների մասին օրենսդրությունն ավելի ռեպրեսիվ է դարձել վերջին 20 տարում, իսկ ԶԼՄ-ների մասին օրենքը, որն ուժի մեջ կմտնի 2022 թվականի փետրվարին, օրինականացնում է գրաքննությունը։ ԶԼՄ-ների վրա ազդող մի շարք այլ օրենքներ նույնպես խախտում են խոսքի և մամուլի ազատության վերաբերյալ երկրի միջազգային պարտավորությունները: Բացի այդ, սոցիալական ցանցերի ցանկացած օգտատեր, ով քննադատում է կառավարությանը այնպիսի հարթակներում, ինչպիսիք են Facebook-ը կամ YouTube-ը, սպառնում է խիստ պատիժների:
Օտարերկրյա դոնորների հետ համագործակցությունն արգելված է 2014 թվականից։ Անկախ լրատվամիջոցները չեն կարող գոյատևել, քանի որ կառավարությունը վերահսկում է գովազդի ոլորտը։ Իր հերթին, իշխանամետ լրատվամիջոցները ստանում են դրամական և պաշտոնական սուբսիդիաներ։ Իշխանությունները լրագրողներին գրավում են իրենց կողմը՝ բնակարանի կամ նյութական այլ բարեկեցության դիմաց։
Լրագրողները, ովքեր դիմադրում են ոտնձգություններին, շանտաժին կամ կաշառակերությանը, բանտ են նետում անհեթեթ պատրվակներով։ Վերջին 20 տարում որեւէ պաշտոնյա կամ ոստիկան չի պատժվել լրագրողին հարվածելու կամ վիրավորելու համար։
Որպես կանոն, անվտանգության ուժերի հսկողության տակ գտնվող լրագրողները չեն կարող երաշխավորել իրենց աղբյուրների պաշտպանությունը։ Բաքվի ռեժիմը փորձում է պատժել երկիրը լքած լրագրողներին, հետապնդում է նրանց հարազատներին ու ընկերներին, նույնիսկ ուղղակիորեն սպառնում է նրանց Եվրոպայում, ասվում է զեկույցում։
